60 сол пеш моҳи август “Тоҷикистон Советӣ” дар бораи Ҳошим Гадо чӣ навишта буд?

Аълохон Афсаҳзод, олими тавоно шаст сол қабл диду назари худро аз ҳунари ҳунарманди он вақт ҷавон Ҳошим Гадо навишт ва мақола дар газетаи “Тоҷикистони Советӣ” чоп шуд. Шояд ин шинохти аввал аз ҳунари Ҳошим Гадои имрӯз машҳур буд. Ҳошим Гадое, ки имрӯз чун устураи ҳунари театр ва синамо мешиносем.  Хондани назари як донишманд дар бораи ҳунарманди мумтоз аз аҳамият холӣ нест.

ИСТЕЪДОД

Тамошобини Душанбе бори нахуст ўро моҳи июли соли 1961 дида буд. Вай дар қатори Майрам Исоева, Фотимаю Соҷида Ғуломоваҳо, Мукаррама Камолова, Маҳмудҷон Воҳидов, Ҳабибулло Абдураззоқов ва дигар ҷавононе, ки баъди хатми донишкадаи санъати театрии Москва дар театри драмавӣ – мусиқии Ленинобод (ҳоло Хуҷанд) кор мекарданд, ба гастрол ба Душанбе омад. Аз ҳамон дам мисли бисёр тамошобинони пойтахт ман ўро писандидам. Мехостам ҳар рўз ўро дар роли наве бубинам, аз санъаташ лаззат барам. Ин ҷавони соҳибистеъдод Ҳошим Гадоев буд.

Дар ҳамон рўзҳои гастрол санъаткорони ҷавон дар баробари спектаклҳои дипломии худ «Шоҳ – гавазн», «Камбағалӣ айб нест», «Ҷавоне аз шаҳри мо», пиесаҳои Файзулло Ансорӣ «Иҷоранишин» ва Проспер Мериме «Ишқи араб»-ро низ намоиш доданд, ки режиссёри басаҳнагузорандаи ду асари охирин Гадоев буд.

Вазорати маданияти республика истеъдоди баланди Ҳошим ва дўстонашро мақбул ёфта, онҳоро барои кор ба театри ба номи Лоҳутӣ гузаронд. Портрети эҷодии артист Ҳошим Гадоев дар байни коллективи пуртаҷрибаи ин театр бо тарзу хусусиятҳои нав пурра гардид. Акнун дар репертуари вай ҳам фоҷиа, ҳам драма, ҳам комедия мавҷуд буд. Аммо аз ҳамаи ролҳои иҷрокардаи ў образҳои Тарталя (аз «Шоҳ – гавазн»), Фердинан (аз «Макр ва муҳаббат»), Содиқ (аз «Суруди кўҳсор»), Лолаев (аз «Иродаи зан») моҳирона баромадаанд. Дар иҷрои ин ролҳо артист дар саҳна азоб мекашад, мубориза мебарад, мағлуб мегардад, ғолиб меояд, хуллас, дар пўсти қаҳрамони худ ҷо шуда, фикру андешаи ўро ифода мекунад. Истеъдоди артист пеш аз ҳама чун актёри фоҷиа (трагик) зоҳир шуда меистад. Аз ҳамин рў, образҳои Тарталя, Ҳоҷи Нўъмон ва Фердинанд дар иҷрои ў хеле самимиву пуртаъсир мебароянд.

Офаридани образи Фердинанд ба Ҳошим шарафи бузурге овард. Артист чун мўъҷизакор аз оғоз то анҷоми спектакл пеш аз ҳама моҳияти иҷтимоӣ ҳаракату рафтор, маданиятнокӣ ва замири поки ҷавонеро нишон медиҳад, ки қудрати муҳаббати инсониро ба пойдории оину русуми шахшудаи табақавӣ муқобил мегузорад, бо мантиқи ботинии қаҳрамони худ сару кор дорад. Ин хусусиятҳои ҳунарпеша махсусан дар намоиши чаҳорўм ва интиҳои спектакл равшан зоҳир мегардад. Як хусусияти дигари ин артисти ҷавон он аст, ки ў ролро барои намоиши нахустин (премйера) тайёр намекунад, балки дар ҳар бозии худ ба он сифатҳои тоза илова менамояд.

Моҳи апрели соли ҷорӣ санъатшиноси забардасти немис профессор Алфред Курелла, ки ба Тоҷикистон ташриф оварда буд, гуфт, ки драмаи «Макрва муҳаббат»-ро дар иҷрои ҳунарпешагони Ғарб аз рўҳ ва илҳоми қаҳрамонони асар метарсанд, ролҳоро бо «дилсардӣ» бозӣ мекунанд, аммо ҳунарпешагони тоҷик рўҳи зинда, некбинӣ ва инсондўстии драманависи бузургро дарк намуда, дар саҳна таҷассум менамоянд. Алфред Курелла дар ситоиши Ҳошим Гадоев бо самимият гуфта буд, ки дар шахси ин ҳунарпешаи ҷавон театр соҳиби актиёри боистеъдоде мебошад, ки ояндаи дурахшон дорад.

…Ин дафъа ман бо Ҳошим дар вазъияти ғайримуқаррарӣ вохўрдам. Вақте ки вориди хонаи ў гардидам, дўстам исканаю болғача дар даст машғули ҳаккокӣ буд, ки ман аз ин ҳунари ў хабар надоштам. Ҳошим аз тааҷҷуби ман пай бурда, сабаби ба ин кор шуғл карданашро нақл, кард. Маълум шуд, ки артисти боистеъдод чандест, ки бо ин кор машғул аст ва аллакай ҳайкалҳои Рўдакию Фирдавсӣ, Спитамену Темурмалик, Лев Толстой ва дигаронро сохтааст.

Махсусан муҷассамаҳои Спитамен ва Темурмалик бағоят пурҷозибаанд. Ҳар ду ба гузаштаи пуршўҳрати мардуми тоҷик бахшида шудааст. Маълум аст, ки Спитамени суғдӣ 2293 сол қабл аз ин бар зидди лашкари истилогари Искандари Македонӣ ва Темурмалики хўҷандӣ соли 1222–23 ба муқобили ўрдуи ваҳшию хунхори муғул мубориза бурда, шарафи хоки ватани муқаддаси худро нигоҳ дошта буданд. Санъаткор ин ду образро ба таври гуногун нишон медиҳад, бинобар ин, агар ваҷоҳати Спитамен ғазаби халқро нисбат ба истилогарони хориҷӣ ифода намояд, симои Темурмалик шикастнопазирӣ рўҳи муаззами халқро таҷассум менамояд. Муҷассамаи Лев Николаевич Толстойро намегўед? Охир, ба ҳеҷ кас пинҳон нест, ки ўро доҳии адабиёти рус мегўянд. Дар тасвири Ҳошим мўйҳои парешон, чашмони фурурафтаи мутафаккир, қиёфаи сеҳрангези ин пайғамбари адабиёти ҷаҳонӣ бузургӣ ва безаволии эҷодиёти ўро ифода менамояд.

Эҷодиёти Ҳошим танҳо ба гузашта нигаронда нашудааст. Вай ҳам дар саҳна ва ҳам дар ҳайкалтарошӣ образи муосирони худро низ бо як самимияти ба худ хосе меофарад, ки ба ин бозии ў дар ролҳои Лолаев, Содиқ ва ҳайкали эҷодкардаи ў «Оброн» гувоҳӣ медиҳанд.

Драматург Ғанӣ Абдулло дар пиесаи худ «Суруди кўҳсор»  Содиқро чун бастакори аз халқ дуру дар роҳи эҷодиёт шахси шикастхўрда тасвир мекунад. Аммо дар иҷрои артист Гадоев ин одам чун каси муборизи роҳи нави санъат намоён мешавад ва маҳз аз ҳамин рў, мақбули тамошобин мегардад.

Оре, Ҳошим Гадоев ҷавон асту чашмаи илҳомаш саршор, боғи эҷодиёташ шукуфон. Вай чун ҳунарпешаи эҷодкор, режиссёри ҷўяянда ва ҳайкалтароши моҳир метавонад ба халқи азиз ва республикаи соҳибҷашни худ хизмати арзанда намояд.

Мо мехоҳем ўро дар ролҳои асарҳои Шекспиру Шиллер, Чехову Горкию Погодин, Ҷ. Икромию С. Улуғзода ва Ф. Ансорӣ гаштаву баргашта бинем, ҳайкалҳои тарошидаашро дар толорҳои музеҳо тамошо кунем.

Аълохон Афсаҳов

Аз рӯзномаи “Тоҷикистони Советӣ”, 23-08-1964 таҳияи Азизова Моҳшариф, мутахасиси пешбари шуъбаи матбуоти даврӣ.