Абдулманнони Насриддин – мактабдори матншиносӣ
“Ба Абдулманнони Насруддин муяссар гардид, ки дар Донишгоҳи Хуҷанд мактаби илмии худ, ҳавзаи илмии худро ба вуҷуд биёрад ва аз ҳисоби ҷавонони боистеъдод як силсила шогирдони сазоворро ба воя расонад. Ман бо аксарияти онҳо ва корҳояшон ба шарофати устоди бузургворашон шинос ҳастам. Дар маҷлиси дифои рисолаҳои илмии баъзеашон ба сифати муқарризи расмӣ иштирок доштам. Аз ин рў бо имони комил гуфта метавонам, ки онҳо мактаби илмии устоди зиндаёдашонро гардон нигоҳ хоҳанд дошт”.
Абдунабӣ Сатторзода,
доктори илмҳои филология,профессор.
Ва аз ин зиёд метавон гуфт. Агар Абдулманнони Насриддин зинда мебуд, аз 69-умин баҳори умраш гул мечид. Аммо некон намирандаанд, хоса фозилон. Танҳо зарфи ҳамин як ҳафтаи охир шабакаҳи иҷтимоӣ моломол аз хотираҳои дӯстону шогирдони марҳум Абдулманнон Насриддин буданд. Мафҳуми зинда мондан баъди марг низ ҳамин аст. Некро ёрон ба некӣ ёд мекунанд.
Сатрҳо аз муаррифиномаи Иттифоқи Нависандагони Тоҷикистон:
АБДУЛМАННОНИ НАСРИДДИН 20 ноябри соли 1953 дар деҳаи Ёваи ноҳияи Хуҷанд (ҳозира Бобоҷон Ғафуров) ба ҷаҳон омадааст.
Баъди хатми мактаби миёна дар факултаи таъриху филологияи Донишгоҳи давлатии омӯзгории Ленинобод таҳсил карда соли 1974 ба итмом расондааст. Аз ҳамон сол дар донишкада ба ҳайси муҳаррири рӯзномаи «Маҳорати педагогӣ» (1975-1976), лаборант, ассистент (1978-1982), сармуаллим (1982-1983), дотсент (1983-1987) кор кардааст. Декани факултаи филологияи ДДОЛ (1987-1988), докторанти Институти забон ва адабиёти ба номи Абӯабдуллоҳи Рӯдакии АИ Ҷумҳурии Тоҷикистон (1988-1990) будааст. Соли 1990 дар мавзӯи «Проблемаҳои маърифати бадеӣ ва шарҳу тафсири осори адабиёти форсу тоҷик» рисолаи докторӣ дифоъ кардааст, ки дар эроншиносии дунё зуҳуроти тоза ба ҳисоб меравад.
Аз соли 1991 профессор, аз соли 1992 то поёни умраш мудири кафедраи адабиёти классикии тоҷики Донишгоҳи давлатии Хуҷанд ба номи академик Бобоҷон Ғафуров будааст.
Профессор Абдулманнони Насриддин дар ин замина мактаби қавии намунавии илмии худро ба вуҷуд оварда, 30 нафар аз шогирдони ӯ ба дарёфти дараҷаи илмии номзади илмҳои филология соҳиб гардидаанд. Бо ибтикори бевоситаи ӯ дар вилояти Суғд маҳфили адабии «Ганҷи сухан» роҳандозӣ шудааст, ки дар ҳаёти маънавии кишвар нақши муҳиме дорад ва дастовардаҳои он ҳамасола дар авроқи Армуғони «Ганҷи сухан» интишор меёбанд.
Муаллифи бештар аз 30 китобу 450 мақолаи илмӣ, илмию оммавӣ ва илмию методӣ доир ба масъалаҳои гуногуни таърихи адабиёти тоҷик, фарҳангшиносӣ, матншиносӣ ва шарҳнависист.
Дар боби Рӯдакишиносӣ ду китоб – «Рӯдакӣ» (Хуҷанд, 1999), «Рӯдакӣ-устоди суханварони Аҷам» (дар ҳамқалами Ф. Насриддинов, Хуҷанд, 2008) ва бештар аз даҳ мақола таълиф намудааст. Китоби «Рӯдакӣ» аслан аз мақолоти алоҳида, ки масоили нусхашиносӣ, нақду баррасӣ ва асолату сиҳҳати ашъори бозмондаи Рӯдакиро дар бар мегиранд, иборат аст. Ба маҷмӯъи мақолоти китоб «Девони ашъори Рӯдакӣ», ки бо назардошти тозатарин дарёфти муҳаққиқони Рӯдакишинос ва асноди фарогири ҳамаи нашрҳои осори Рӯдакӣ фароҳам омадааст, мулҳақ гардидааст. Ҳамчунин, ба осори боқимондаи шоир фасли мухтасари «Феҳрасти сарчашмаҳои ашъори Рӯдакӣ» (танзими Саид Нафисӣ) замима шудааст, ки дар он тамоми манобеъу маохизи осори суханвар сабт ёфтаанд. Ҳамзамон, дар пайи ҳар шеър ва ҳар байти осори Рӯдакӣ рақамҳое, ки ба сарчашмаву манобеъи ашъори шоир ишора мекунанд, гузошта шудаанд, ки мушкили муҳаққиқону хонандагони ашъори асили суханварро дар мавриди дарёфту мутолиаи онҳо аз манобеъи мутааддидаи қадима хеле осон мегардонанд.
«Рӯдакӣ – устоди суханварони Аҷам» маҷмӯъи мақолоти Рӯдакишиносии Абдулманнони Насриддин аст, ки бар он таъдоде аз ашъори Рӯдакӣ бар мабнои нашри нави «Девони Одамушшуаро» (нусхаи мураттабнамудаи Қодири Рустам, Алмаато, 2007) бо миқдоре аз тасҳеҳот илова гардидааст.
Абдулманнони Насриддин бо мақолоти ба масоили мухталифи рӯзгору осори Устод Рӯдакӣ ихтисосдодаи хеш, аз қабили «Мансубияти осор – атрибутсия», «Тағйироти матн», «Маънигузорӣ дар назми Рӯдакӣ ва муосирони ӯ», «Асолати сухан ва сиҳҳати матн», «Нигоҳе ба тасҳеҳу нашри ашъори Рӯдакӣ», «Манбаъшиносии осори асили Рӯдакӣ», «Сарвати миллӣ ва ҳуҷҷати ифтихор», «Шарҳи ашъори Рӯдакӣ» ва ғайра ба таҳқиқи саҳифаҳои нокушода ва мавзӯоти наомӯхтаи Рӯдакишиносӣ пардохта, дар ин замина ҷодаи наверо ҳамвор намудааст. Муҳимтарин сифати диди илмии ӯ дар ин таълифот ба ҳам овардани масъалаҳои матншиносӣ, мазмуншиносӣ ва шарҳи ашъори Рӯдакӣ мебошад, ки хусусият ва марҳалаҳои умдаи инкишофи матншиносии осори шоир ва масоили илмиву амалии Рӯдакишиносиро ба қаламрави худ ворид намуда, пойгоҳи шоистае дар маърифати ҳикмати олии Рӯдакӣ фароҳам оварда тавонистааст.
Асарҳои дигари Абдулманнони Насриддин, монанди «Шамс-ул-луғот» ва аҳамияти он барои луғатшиносии тоҷик» (1982), «Нависанда ва шореҳи осори адабӣ» (1990), «Маърифат ва шарҳи адабиёт» (1991), «Фарҳанги мушкилоти адабиёт» (Хуҷанд, 1993), «Сухани фаришта» (Хуҷанд, 1997), «Сеҳри мубин» (Хуҷанд, 1997), «Шарҳнависӣ дар таърихи адабиёти форс-тоҷик» (дар 2 ҷилд, Хуҷанд, 2000, 2001), «Донишмандон ва сухансароёни Хуҷанд» (Хуҷанд, 2003), «Таърихи адабиёти форсу тоҷик» (дар ҳамқаламии Ш. Тоҷибоев; Хуҷанд, 2004), «Ҳаким Абӯмаҳмуди Хуҷандӣ» (Хуҷанд, 2005), «Тазкираи шуарои Хуҷанд» (Теҳрон, 2006, 2007), «Ошнойӣ бо тарҷумаҳои форсии Қуръони Карим дар Эрону Тоҷикистон» (Теҳрон, 2007), «Чиҳил мақола» (Хуҷанд, 2007), «Матншиносии осори адабӣ» (Хуҷанд, 2009), «Бо корвони нур» (Хуҷанд, 2010) ва ғ. соҳаи шарҳу тафсир ва нусхаву матшиносӣ, шинохти Қуръону ислому ирфон, Румию Камолпажӯҳишӣ, таҳқиқи ҳамаҷонибаи дастовардаҳои илмию адабии ҳавзаи Хуҷанди кишвари паҳновари ориётаборон ва, умуман, масоили умдаи адабиёти форсии тоҷикӣ сухане тоза буда, аз ҷониби донишмандону ховаршиносони номвари олам мавриди ситоишу эътироф қарор гирифтаанд.
Ниҳоят, соли 2013, ба муносибати 60-умин солгарди зодрӯзи муҳаққиқи тавоно, сарварону донишмандони дақиқназару сипосгузори вилояти Суғд осори бозмондаи ӯро дар ҳафт ҷилди муҷаллои «Куллиёти осор»-аш интишор доданд, ки ҷамъан 4526 саҳифа (282 ҷ.ч.)-ро фаро гирифта, беҳтарин ёдгори рӯзгори олим ва гуётарин намунаи посдории хотиру мероси гузаштагони фарзонаамон мебошад.
Намунаҳое аз осори Абдулманнони Насриддин, ҳамчунин, дар Эрон, Ҳиндустон, Русия, Украина, Қазоқистон ба табъ расидаанд. Ӯ дар конфаронсу ҳамоишҳои байналмиллалии Теҳрон (1994, 1996, 1999, 2004, 2006), Табрез (1996), Деҳлӣ (1996), Ромпур (1996), Машҳад (1999), Маскав (2001, 2008), Алмаато (2007) ва ғ. ширкату суханронӣ карда, дар ҷаҳонишавии шуҳрати илми ҳозиразамони тоҷик ҳиссаи калон гузоштааст.
Шодравон доктори илмҳои филология (1990), профессор (1991), Аълочии маорифи халқи Тоҷикистон (1994), Барандаи Ҷоизаи Президенти Тоҷикистон доир ба маориф (2006) Ҷоизаи ба номи Камоли Хуҷандӣ (1997) Ҷоизаи ба номи Садриддин Айнӣ буд.
Аз соли 1996 узви Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон буд.
Соли 2011 бо ҷаҳон падруд гуфт.
Аз Абдулманнони Насриддин ва дар бораи ӯ ин матолибро дар Китобхани миллӣ метавонед бихонед:
Осор
Сеҳри мубин. – Хуҷанд: Нашриёти давлатии ба номи Раҳим Ҷалил, 1997. – 150 с.
Рўдакӣ – устоди суханварони аҷам / А. Насриддин, Ф. Насриддинов. – Хуҷанд: Ношир, 2008. – 206 с.
Матншиносии осори адабӣ. – Хуҷанд, 2009. – 391 с.
Бо корвони нур. – Хуҷанд, 2010. – 152 с.
Осорномаи Абдулманнон Насриддин. – Хуҷанд: Ношир, 2013. – 60 с.
Кулиёти осор: Дар ҳафт муҷаллад. – Хуҷанд: Ношир, 2013. – Ҷ.1. – 608 с.
Дар бораи профессор Абдулманнони Насриддин:
Солеҳ, Ш. Матншиносӣ ва масоили он: Китоби адабиётшинос А. Насриддинов «Матншиносӣ ва Осори адабӣ» // Адабиёт ва санъат. – 2010. – 7 октябр.
Ғаффорова, З. Дар гулшукуфти хотираҳои обӣ: Бахшида ба 60 – солагии, доктори илмҳои филологӣ, адабиётшинос, профессор Абдулманнон Насриддинов // Минбари халқ. – 2013. – 28 ноябр.
Сатторзода, А. Мактабдори матншиносӣ: Ба ифтихори 60 – солагии адабиётшинос Абдулманнон Насриддинов // Адабиёт ва санъат. – 2013. – 21 ноябр.
Куллиёти Осор-и Абдулманнон Насриддин: Муарифии «Куллиёти осор»-и шодравон Абдулманнон Насриддин // Адабиёт ва санъат. – 2014. – 9 январ.
Робитаҳои адабӣ инъикоси дустии халқҳост. – Душанбе, 1970. – 13 с.
Тамоюлоти халқӣ дар назми асрҳои XI – XII. – Душанбе, 1970. – 223 с.
«Шамс-ул-луғот» ва аҳамияти он барои луғатшиносии тоҷик. – Душанбе: Ирфон, 1982. – 48 с.
Нависанда ва шореҳи осори адабӣ. – Душанбе: Дониш, 1990. – 132 с.
Маърифат ва шарҳи адабиёт. – Душанбе: Ирфон, 1992. – 192 с.
Рўдакӣ – устоди суханварони аҷам. – Хуҷанд: Ношир, 2008. – 206 с.
Қулиёти осор: Дар ҳафт муҷаллад. – Хуҷанд: Хуросон, 2013. – 584 с.
Тазкираи шуарои Хуҷанд. – Хуҷанд: Ношир, 2015. – 512 с.
Дар бораи профессор Абдулманнони Насриддин:
Солеҳ, Ш. Матншиносӣ ва масоили он: Китоби адабиётшинос А. Насриддинов «Матншиносӣ ва Осори адабӣ» // Адабиёт ва санъат. – 2010. – 7 октябр.
Ғаффорова, З. Дар гулшукуфти хотираҳои обӣ: Бахшида ба 60 – солагии, доктори илмҳои филологӣ, адабиётшинос, профессор Абдулманнон Насриддинов // Минбари халқ. – 2013. – 28 ноябр.
Сатторзода, А. Мактабдори матншиносӣ: Ба ифтихори 60 – солагии адабиётшинос Абдулманнон Насриддинов // Адабиёт ва санъат. – 2013. – 21 ноябр.
Куллиёти Осор-и Абдулманнон Насриддин: Муарифии «Куллиёти осор»-и шодравон Абдулманнон Насриддин // Адабиёт ва санъат. – 2014. – 9 январ.
Библиографияи миллӣ