“Айнӣ ва худшиносии миллӣ” –мизи гирд дар Китобхонаи миллӣ

“Айнӣ ва худшиносии миллӣ” –таҳти ҳамин унвон Маркази забони тоҷикӣ ва омӯзиши забонҳои хориҷии Китобхонаи миллӣ ба ифтихори 147-солагии зодрӯзи сардафтари адабиёти муосири тоҷик, нахустин Президенти Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, адиб ва олими шинохтаи миллат Қаҳрамони Тоҷикистон устод Садриддин Айнӣ, мизи гирд доир намуд.

Дар кори ин ҳамоиши сатҳи баланд муҳақиқони соҳаҳои гуногуни илм ва адабиётшиносон иштирок ва доир ба паҳлуҳои гуногуни осори устод Айнӣ муҳокимаронӣ намуданд.

Дар ифтитоҳи кори мизи мудаввар директори Муассисаи давлатии “Китобхонаи миллӣ”- и Дастгоҳи иҷроияи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон профессор Ҷумахон Файзализода суханронӣ карда, ҳозиринро хайрамақдам гуфт.

Профессор Файзализода дар оғоз аз бузургдошти шахсиятҳои таърихии миллат, ки барои ояндаи халқи тоҷик ва аз нобудӣ нигоҳ доштани он талош намудаанд, сухан гуфт.

“Миллати тоҷик дар таърихи чандҳазорсолаи хеш бо фарзонагони илму фарҳанги худ, ки барои худогоҳии миллӣ ва худшиносиву тарбияи ахлоқии ҳамзамонон ва наслҳои оянда нақши боризе доранд, ифтихор менамояд. Устод Садриддин Айнӣ яке аз ин гуна абармардон мебошад, ки дар як лаҳзаи сарнавиштсози таърихи миллати тоҷик ба майдон омада, дар пешрафту густариши илму фарҳанг ва таъриху тамаддуни он нақши ҳалкунанда бозидааст.

Сардафтари адабиёти муосири тоҷик Устод Садриддин Айнӣ бой ва қадимӣ будани адабиёт ва забони адабии тоҷикро таъкид карда, қайд намуда буд: «Халқи тоҷик дар боби адабиёти кӯҳна пешинаи намоён ва таърихи шоёни ифтихорро доро аст. Халқи мо пеш аз инқилоб ҳам соҳиби забони адабии бисёр бой буд» – илова кард, директори Китобхонаи миллӣ профессор Ҷумахон Файзализода.

Сипас, директори Китобхонаи марказии илмии Академияи миллии илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ба номи Индира Ганди докори илмҳои филологӣ, профессор Шодимуҳаммад Сӯфизода таҳти унвони “Садриддин Айнӣ дар ойинаи замон (солҳои 1978 – 2023)” маърузаи пурмуҳтавоеро пешкаши ҳозирин гардонид.

Қайд карда шуд, ки барои шинохти Айнӣ ҳамчун шахсияти таърихӣ ва инсони комил муҳаққиқон ва хонандагон метавонанд ба  асари “Аз матн то маъно”- феҳристи илмии мероси Айнӣ, ки дар дасти чоп аст ва дар ҳаммуаллифии Шодимуҳаммад Сӯфизода ва яке аз айнишиносони маъруф академик Муҳаммадюсуф Имомзода таҳияи  гардидааст, муроҷиат намоянд. Ин китоб на танҳо аз феҳрист ва номҳои хушке аз унвонҳо таҳия шудааст,  балки оинаи  равшан аз  раванди бедории  илми ҷомеаи тоҷик аст. Беш аз  3300 матхал аз китоб мақола, рисола ва асарҳои илмию оммавӣ дар китоб гирдоварӣ шудаанд.

Дар ин китоб дармеёбем, ки Айнӣ сирфан як нависанда набуда, ӯ адабиётшинос, ҷомеашинос, таърихнигор, ислоҳталаб ва омӯзгор будааст”  – гуфт профессор Шодимуҳаммад Суфизода.

Дар идома, мудири кафедраи назария ва таърихи адабиёти ДДОТ ба номи Садриддин Айнӣ, доктори илмҳои филологӣ, профессор Шамсиддини Солеҳ таҳти унвони «Садриддин Айнӣ поягузори насри реалистӣ дар адабиёти тоҷик» маъруза кард.

Вай аз ҷумла иброз дошт, ки устод Айнӣ дар замоне ба майдони адабиёт ворид гардиданд, ки тамоми халқҳои Осиёи Миёна дар гардиши муҳими таърихӣ қарор доштанд  ва шахсиятҳое мисли устод бояд ливои равшанфикриро ба душ мегирифт ва аз таърифу фарҳанги миллат ҳифозат мекард.

Айнӣ дар баробари тараннуми муборизаҳои қаҳрамонона ҳамчунин мазлумтарин ва азияткашидатарин табақаи ҷомеаро қаҳрамони нахустин асарҳои худ кард ва ҳамин буд, ки насри ӯ мавқеи болоеро дар адабиёт кашф кардааст.

Ӯ дар асоси таҳқиқи бадеӣ ва сарнавишти Одинаю Ёдгор ба сарнавишти халқ муроҷиат намуда, онро дар асарҳояш тасвир менамуд. Ӯ воқеоти  замонро вобаста ба ҷаҳоншшиносӣ ба қалам менигошт ва  насри реалистиро муарифӣ мекард.

Директори Китобхонаи илмии ДДОТ ба номи Садриддин Айнӣ номзади илмҳои филологӣ, дотсент Маҷид Қурбонов дар суханронии худ дар мавзуи “Шуҳрати ҷаҳонии Садридин Айнӣ” иброз дошт, ки фақат назар кардан ба як романи таърихии устод Айнӣ “Ғуломон” ки таърихи садсолаи миллати мо дар он таҷассум ёфтааст ва наслҳо дар он рӯи кор омадаанд, метавон  хидмати ӯро барои миллату давлаташ арзёбӣ кард. Ӯ бо забонҳои гуногуни олам узбекию туркӣ ҳам асарҳо офарид ва дар Аврупову Русия асарҳои ӯ тарҷума шудаанд ва ба ӯ шӯҳрати ҷаҳонӣ бахшидаанд. “Тавассути устод Лоҳутӣ асарҳои Айнӣ дар Фаронса ва дигар давлатҳо рӯи чоп омада ва пешниҳоди хонандагон гардиданд.”Ёддоштҳо”, “Ғуломон”, “Марги судхӯр” ва дигар асарҳои устод аз ҷумлаи асарҳое буданд, ки дар кишварҳои гуногуни олам хонандагони зиёде пайдо карданд”- илова кард Маҷид Қурбонов.

Дар қисмати дигари ҳамоиш миёни иштирокдорон  табодули афкор сурат гирифта, андешаҳои гуногун оид ба паҳлуҳои гуногуни фаъолияти устод Айнӣ ироа гардиданд.

Наргис НАЗАРЗОДА, бахши робита бо ҷомеа.