Аз пандномаҳои донишманди маъруф Зафар Мирзоён. Одоби муошират
Рафтори баъзе аз ҷавонони имрўзаи мо, ки да кўчаву бозор, мактабу донишгоҳ, ҳини адои қарзи салом ба беодобиҳо роҳ дода, дасти духтаронро такон медиҳанд ва духтарон низ одоби ҳамидаро фаромӯш карда, ханда ва дигар ҳаракатҳои ноҷову нозеб мекунанд, ки на танҳо хилофи ахлоқи тоҷикона аст, балки одамони ботарбияи аксари кишварҳои ҷаҳон низ аз он тартиб ҳазар доранд.
Дар мавзўи муошират аз замонҳои бостон то имрўз садҳо донишмандони донои ҷаҳон ҷилд-ҷилд китобҳо навиштаанд ва дар муҳтавои онҳо ба нозукиҳои муносибат ва муоширати одамон сатрҳои ҷолиб ва хирадмандона бахшидаанд.
Дар мактабҳо ва донишгоҳҳои ҷаҳон барои тарбияи одоби муоширати наврасону ҷавонон соатҳои зиёд бахшида шудааст. Сатҳи тарбияти одамонро аз рўйи одоби муошираташон баҳо медиҳанд. Дўшизаи аврупоӣ ҷавонро барои интихоби номзадаш, пеш аз ҳам бо рафтори тарбиятёфтааш хуш мекунад. Шаҳрнишинон дар баробари риоя намудани шартҳои ҳатмии дар боло зикршуда вазифадоранд, ки одоби муошират (муомилаи гуфтугў)-и шаҳриро риоя кунанд. Яъне салому алейк, аҳволпурсӣ, ба меҳмонӣ даъват намудан, бо телефон сўҳбат кардан, ба аёдати бемор рафтан, дар маъракахои тую азо иштирок варзидан ва як қатор хислат, гуфтору рафтореро доро бошанд, ки гувоҳи тарбияи баланди хосаи шаҳрӣ буданашон бошад.
Одоби муошират аз салому алейк оғоз меёбад. Салому алейк бо ифодаи ибораи «ассалому алейкум», «ассалом», «салом» ва ҷавоби «ва алейкум ассалом», ё «салом» сурат мегирад. Мардуми тоҷик одатан дасти рост болои сина гузошта, салом медиҳанд ва ба ҳамин тартиб ба салом посух мегирад. Аз рўи одоби тоҷикӣ ва умуман одоби мардуми ҷаҳон нахуст хурдсолон ба калонтарон салом медиҳанд. Ҳамчунон ба шахсоне, ки дар вазифаи болотари идораву ҷамъиятӣ қарор доранд, ё донишманди бомартаба мебошанд, ашхоси нисбатан дар мақоми поёнтар қарор дошта аввал салом медиҳанд ва лаҳзае интизор мешаванд, ки агар саломашро бо даст дароз кардан ҷавоб диҳанд, ӯ низ даст ба салом медиҳад. Дастро фишор ва такони сахт додан аз назокат дур аст.
Салому алейк бо занон тартиби хос дорад, ки яке аз нуктаи асосии он бо тарзи шифоҳӣ (гуфтугўӣ) салом додан аст. ЯЪНЕ РАФТОРИ БАЪЗЕ АЗ ҶАВОНОНИ ИМРЎЗАИ МО, КИ ДА КЎЧАВУ БОЗОР, МАКТАБУ ДОНИШГОҲ, ҲИНИ АДОИ ҚАРЗИ САЛОМ БА БЕОДОБИҲО РОҲ ДОДА, ДАСТИ ДУХТАРОНРО ТАКОН МЕДИҲАНД ВА ДУХТАРОН НИЗ ОДОБИ ҲАМИДАРО ФАРОМӮШ КАРДА, ХАНДА ВА ДИГАР ҲАРАКАТҲОИ НОҶОВУ НОЗЕБ МЕКУНАНД, КИ НА ТАНҲО ХИЛОФИ АХЛОҚИ ТОҶИКОНА АСТ, БАЛКИ ОДАМОНИ БОТАРБИЯИ АКСАРИ КИШВАРҲОИ ҶАҲОН НИЗ АЗ ОН ТАРТИБ ҲАЗАР ДОРАНД.
Салом додану аҳволпурсии бемаврид ҳам берун аз чаҳорчўби ахлоқи инсонист. Масалан, шахсе саросема аз кўча мегузарад, шояд ба ҷамъомаде шитоб дорад ва ё бояд фавран кореро анҷом дода пас гардад. Чунин шиносатонро агар аз роҳравӣ боздошта, бо ахволпурсии ноҷоятон халал оваред, беодобиатонро нишон медиҳед. Роҳи дурусттар он аст, ки чун шиносатон изҳори саросемагӣ кард ва гуфт, ки «бубахшед, таъҷилан кореро анҷом доданиям…», шумо набояд бо пурсиши ноҷои худ ўро маътал кунед.
Аз китоби Зафар Мирзоён “Ниёиши некону покон”, таҳияи сармутахассиси шуъбаи тарғиб ва барномаҳои фарҳангӣ Ойҷонгул Давронова.
Хоҳишмандон ин китобро метавонанд дар Китобхонаи милли мутолиа кунанд.