Бо бачаҳо. Ҳикоёте аз “Марзбоннома” барои бачаҳои хуб

РАСМИ  РОСЎӢ

Рўзе буду рўзгоре буд. Зоғе дар саҳрое, рўйи дарахти бузурге лона дошт. Зоғ гоҳ – гоҳ дар саҳро ба гардиш мепардохт ва ҳар ҷо ки ҳайвони шикоршудаеро медид, устухони онро ба назди дарахт меовард ва гўшти боқимондаашро мехўрд ва боз рўйи дарахт менишасту саҳроро тамошо мекард. Шаб дар лонаи худ мехобид ва хушҳол буд, ки дар он саҳро дарахти дигаре нест, то мурғҳои дигар низ оянду ба ў халал расонанд.

Вале рўзе як росўи сафеду тануманд гузораш ба он саҳро афтод ва бўйи устухонҳо ўро ба тарафи дарахт кашид ва чун шаб шуда буд, паноҳгоҳе дар зери алафҳо пайдо карду шабро гузаронд ва субҳ назди дарахт омад, то бубинад, ки оё дар ин ҷо барои мондан маконе ҳаст ё на.

Зоғ низ нав аз лонааш берун омада ва рўйи шохаи дарахт ба тамошо нишаста буд, ки ногаҳон чашмаш ба росў афтод ва аз ваҳшат ларзиду бо худ гуфт:

– Охир дар ин ҷо ҳам як душман пайдо кардем.

Зоғ медонист, ки ў наметавонад ба лонаи ў бар сари дарахт барояд, аммо фикр кард, ки: душман душман аст ва агар росў ин ҷо бимонад бад мешавад, дигар наметавонам дар зери дарахт ба замин нишинам ва бороҳату осуда устухонҳои ҳайвонотро зери дарахт биёраму зиндагии ороми худро гузаронам ва росў низ шарики ман хоҳад шуд ва ҳам душмани хуни ман хоҳад буд.

Зоғ аввал фикр кард:

– Хуб, бояд раваму дарахти дигареро пайдо кунам. Аммо баъд бо худ гуфт:

– Сохтани лона бисёр мушкил аст ва росў низ дар ҳама ҷо ҳаст. Беҳтар ин аст, ки аввал худам сари суҳбатро боз карда бо ў изҳори дўстӣ кунам ва ўро фиреб бидиҳам, то қасди ҷони маро накунад.

Ин фикрро карду барги сабзеро аз дарахт канду пеши росў андохт ва садо заду гуфт:

– Чӣ шуд, ки ёди мо кардӣ ва аз ин саҳро гузар намудӣ? Оё мехоҳӣ дар ин ҷо бимонӣ?

Росў сарашро боло намуд ва зоғро диду фикр кард:

– Мисли ин аст, ки зоғ майл дорад наздик шавад ва ҳоло ки ин тавр аст, бад нест субҳонае бихўраму биравам. Дар ҷавоби зоғ гуфт:

– Аз аҳволпурсиат муташаккирам, ту дар ин ҷо чи кор мекунӣ, ман ҳанўз фикр накардаам, агар ба ту халал расонам, меравам, ман ҳеҷ вақт намехоҳам, дарди сари касе бошам.

Зоғ вақте гуфтори нарми росўро шунид, дилаш қувват гирифт ва поинтар омаду гуфт:

– На, халал намерасонӣ, аммо ман азбаски аз мардум бадӣ дидаам худамро ба танҳоӣ одат додаам ва солҳост дар ин ҷо ҳастам, дар ин саҳро дигар ҳеҷ кас нест, ин дарахт ҳам аз ман аст, ту низ агар ҷой надорӣ метавонӣ ҳамин ҷо бимонӣ. Сипас ба замин фаромаду назди росў нишаст ва сухани худро давом доду гуфт:

      – Ин дарахт соябони хубест.

Росў бо худ фикр кард:

– Аҷаб зоғи бодилу гурдаест, танҳо зиндагӣ ва бо ман изҳори дўстӣ мекунад, меояду пеши ман менишинад ва аз ман мехоҳад, ки ҳамин ҷо бимонам. Чунин зоғи бепарворо надида будам, вале шунида будам, ки зоғҳо аз росўҳо парҳез мекунанд ва ин зоғ тавре суҳбат мекунад, ки аз ман боке надорад. Оё мехоҳад чи ҳилае кунад? Ва дар дил гуфт:

– Як чиз аз зоғ мепурсам агар дурўғ гуфт маълум мешавад, ки ҳамаи суханҳояш ҳам дурўғ аст, аммо агар рост гуфт, пас маълум мешавад, ки аз ман наметарсад ва мумкин аст пуштибоне дошта бошад ва бояд эҳтиёт кунам. Ин фикрро карду аз зоғ пурсид:

      – Ин дарахтро худат шинондаӣ?

Зоғ бо худ гуфт:

–  Маълум мешавад, ки росў хеле аҳмақ аст, пас худамро каме бузург нишон бидиҳам, то ў аз ман битарсад. Бино бар ин ҷавоб дод:

– Бале, ин дарахтро худам шинондаам, ин саҳроро ҳам худам сабз кардаам.

Росў гуфт:

– Офарин, хеле хушсалиқа ҳастӣ ва ин устухонҳо ҳам аз ҳайвонотест,  ки шикор кардаӣ.

Зоғ дид, ки росў суханонашро бовар кардааст, далер шуду каме пештар омад ва рў ба рўи росў нишасту гуфт:

     – Бале, гоҳе шикор ҳам мекардам.

Росў пурсид:

– Чӣ тавр шикор мекунӣ? Ва дигар фурсати ҷавоб надод, ба тарафи зоғ париду ўро дар чанги худ гирифту гуфт:

      – Оё ҳамин тавр?

Зоғ фарёд зад:

– Эй вой, чаро мани заифро ин тавр гирифтӣ, оё расми инсофу дўстӣ ҳамин аст? Росў гуфт:

– На, ман кай гуфтам ин расми дўстию инсоф аст! Ин расми росўӣ аст. Ман даъвои дўстӣ надоштам, ту инро мегўӣ, ҳамчунин сўҳбат аз инсоф набуд, дарахт шинониву сабзакориву шикор ҳам далели қудрати туст, агар заиф ҳастӣ, ҳамон болои дарахт хомўш менишастӣ, ман ҳам мерафтам. Худат барги сабзро ба тарафи ман партофтӣ ва маро ба мондан даъват кардӣ. Бо ин ки бол доштӣ парвоз накардӣ ва медонистӣ, ки росў душмани зоғ аст ба ман наздик шудӣ ва худатро ба чанги ман андохтӣ, ҳоло расми росўӣ ин аст, ки зоғро бихўрад ва худкардаро даво нест.

АНУШЕРВОН  ВА  БОҒБОН

Рўзе буду рўзгоре буд. Рўзе Хусрави Анушервон ба тамошои саҳро мерафт ва аз боғистоне, ки дар сари роҳ буд дидан кард. Дар яке аз боғҳо марди пиру солхўрда ва хастаеро дид, ки бо кўшиши бисёр кор мекард ва чуқуриҳо канда дарахт мешинонид. Хусрав пеш рафту лаҳзае пирамардро нигоҳ кард ва аз ў пурсид:

      – Амакҷон чи кор мекунед?.

Пирамард, ки Хусравро намешинохт ҷавоб дод:

     – Корамро дида истодаӣ, аммо дарахте, ки мешинонам анҷир аст!.

Марди боғбон ин суханро тавре гуфт, ки нуктасанҷии худро ба намоиш гузошт, яъне мехост бигўяд, ки суолро тавре бояд пурсид, ки ҷавобаш матлаби тозаеро рўшан кунад, на ин ки чизи маълум дубора гуфта шавад. Ҷавоби – чӣ кор мекунӣ, ин аст, ки – ниҳол мешинонам ва худ аз аввал маълум аст.

Хусрав ҷавоби боғбонро писандид ва чун ўро марди зиндадил ва ҳозирҷавоб ёфт, хост бештар бо ў сухан бигўяд ва ўро бештар ба ҳарф биоварад, бино бар ин гуфт:

–  Мебинам, ки ту дигар ҷавон нестӣ ва умеди умри дароз надорӣ, агар чизе мешинондӣ, ки зудтар мева медод мумкин буд аз меваи он мехўрдӣ, аммо ниҳоли анҷир солҳои зиёд самар намедиҳад. Оё фикр мекунӣ дарахте, ки ту имрўз мешинонӣ анҷири он ба худат мерасад?

Пирамард ҷавоб дод:

– Мумкин аст ба худи ман нарасад, аммо дигарон шинонданд мо хўрдем, мо низ мешинонем, то дигарон бихўранд.

Бикоштанду бихўрдему коштему хўранд,
Чу бингарӣ ҳама барзгарони якдигарем.

Хусрав аз сухани санҷидаву зебо ва дили донои пирамарди боғбон бисёр хушҳол шуд. Дар ин ҳангом ҳамроҳони Хусрав низ расидан ва пирамард донист, ки Анушервон аст ва аз гуфтори худ нигарон шуд.

Аммо Хусрав фармон дод боғро ба ў бахшиданд. Ва мегўянд пирамард чандон зинда монд, то меваи ҳамон дарахтро барои Хусрав ҳадия бурд ва шодӣ бар шодӣ афзуд.

Аз китоби Маҳдии Озаряздӣ “Қиссаҳои хуб барои бачаҳои хуб” (Аз Марзбоннома). Ҷилди 2. Душанбе, “Ирфон” 2024.

Хоннадагони азиз агар хоҳиш дошта бошанд, кулли ҷилдҳои китоби мазкурро метавонанд дар толори хониши адабиёти кӯдакон ва наврасон мутолиа кунанд.

Таҳияи Зарина Зиёвуддинова,
мутахассиси шуъбаи адабиёти
кӯдакон ва наврасон