Бо бачаҳо. «Масалҳо аз «Баҳористон»-и Ҷомӣ «Саги қаноатманд»

Саг  ҳайвони  вафодор  аст, ки  инро ҳама  медонанд. Рўзе  касе  кунҷковӣ  карда, аз  саг  пурсид:

– Эй саг, чаро  дар он хонае, ки ту бошӣ, гадо  гирди он натавонад  гашт  ва ба  ҳар  остонае, ки бихобӣ, аз он ҷо  натавонад  гузашт?

Саг  гуфт:

– Медонӣ, ман аз ҳирсу  тамаъ  дуру  ба қаноат  доштан  машҳурам.  Агар аз  дастархоне  як  пора  ноне  расад, қонеам  ва  агар  устухоне  диханд, хурсандам.

Аммо гадо  гирифтори  ҳирсу  тамаъ  аст: Ў  даъвои  гуруснагӣ  дораду  мункири  серӣ  аст. Нони  як  ҳафтааш  дар халтаву  дар талаби  нони  якшаба  аст. Ғизои  даҳрўзааш  дар  пушту  асои  гадоиаш  дар мушт  аст.

Одами  қаноатпеша  ба  шахси  ҳарис  нафрат  дорад. Барои  ин  амал  ин  шеър  муносиб  аст:

Дар  ҳар  диле, ки иззи  қаноат  ниҳод  пой,

Аз ҳар  чӣ  буд  ҳирсу  тамаъро  бибаст  даст.

Ҳар ҷо, ки арз  кард  қаноат  матои  хеш,

Бозори  ҳирсу  маъракаи  озро  шикаст.

ГУНҶИШК  ДАР  КАНОРИ  ЛАКЛАК.

Гунҷишке  буд.  Дар лонае  зиндагӣ  мекард, ки  аз гузаштагонаш  мерос  монда  буд.  Гунҷишк   бо тарс  мезист.

Барои  он  ки  орому  осуда  бошад, лонаи  худро  вогузошту  дар назди  хонаи  лаклак  лона  сохт.

Парандаҳои  дигар  инро  мушоҳида  карда, аз гунчишк  пурсиданд:

– Чаро  ту  бо ин ҷуссаи  хурдакак бо  ҷонвари  бузурге,  ба мисли лаклак  ҳамсоя  шудӣ?  Гунҷишк  гуфт:

– Ман  як парандаи  хурду  нотавонам. Оё  шумо  медонед, ки  дар  ҳамсоягии  ман  море  ҳаст?  Намедонед! Ҳар сол ман бача  мебарорам  ва  онҳоро  бо  хуни  ҷигар  мепарварам. Ин  мори золим  ба  лонаи  ман мехазаду  бачаҳои  маро  фурў мебарад. Имсол  аз ин мор  гурехтам  ва  ба канори  ин лаклаки  бузург  омадам. Аз  Худо  умед  дорам, ки  имсол  лаклак қасди  маро  аз  мор ситонад. Тавре  ки  ҳар сол  бачагони  маро  фурў  мебурд, акнун хоҳони  онам, ки  морро  бачагони  вай  фурў  баранд. Парандаҳо  фаҳмиданд. Барои  ҳамин, ин  панд дуруст  аст:

Чу рўбоҳ  дар  бешаи  шер  бошад,

Зияд  эмин  аз захми  чанголи  гургон.

Зи бедоди  хурдон  амон  ёбад  он  кас,

Ки  гирад  ватан  дар  ҷавори  бузургон.

РЎБОҲ,  ГУРГ  ВА  САГ

Рўбоҳе  ба  сари  роҳе  истода  буду ба  чапу  рост менигарист. Ногоҳ  дид, ки  аз дур  чанд  сиёҳӣ  пайдо  шуд. Ҳамин  ки сиёҳиҳо  наздик  омаданд,  дид,  ки  яке  гурги  даранда  асту  дигаре  саги  газанда.

Ҳар ду душмани  якдигар, вале  дар  айни  ҳол  чун  дўстони  содиқ  ва ёрони  мувофиқ  ҳамроҳ  меоянд.

Рўбоҳи  зирак  ин  ҳолро  дида, ба пешвози  онҳо  давиду  салом  кард ва  эҳтиром  ба ҷой  оварду  гуфт:

– Душмании    қадим  ба  дўстии  муҳим  иваз  гаштааст. Худоро  шукр, ки  кинаи  дерин  ба меҳри  навин  мубаддал  шуд.  Аммо  мехоҳам  бидонам, сабаби  дўстии  шумо  чист?  Саг  гуфт:

– Сабаби  дўстии  мо  душмании  чўпон  аст. Ту  медонӣ, ки чўпон  душмани  гург  аст.  Вале  сабаби  душмании  ман  бо  чўпон  ин  аст:  Дирўз  ин  гург, ки  имрўз  рафиқи  ман  аст,  ба  рамаи  чўпон  ҳамла  кард  ва як бараро  рабуд.  Ман, чунон  ки  одатам  буд,  бояд  бараро  аз  чанголи  гург  мегирифтам. Аммо  ба  вай  расида  натавонистам.

Вақте  баргаштам, чўпон  чўбашро  аз миёнаш  кашиду  бар  сари  ман  зад  ва  мани  бегуноҳро  ранҷонд. Ман  ҳам  робитаи  дўстӣ  аз  вай  гусастам (кандам) ва  бо душмани  қадими  вай  пайвастам. Барои  ҳамин  гуфтаанд,  дўсти  наздикро  беҳуда  ранҷондан  хатост.

КАЖДУМ   ВА  САНГПУШТ

Як  каждуме  буд. Вай  заҳри  кушанда  ва  одати  бад  дошт. Ин  каждуми  бадкору  бадрафтор  рўзе  ба  сафар  баромад. Мерафт, ки  аз пешаш  ҷўйи  калоне  баромад.

Оби  ҷўй  зиёду  паҳн буд.  Каждум  ба  лаби ҷўй  омаду  ҳайрон  монд. На  аз  роҳаш  пас  мегашт  ва  на аз  тарси  ғарқ  шудан  пеш  мерафт. Дар лаби  ҷўй  сангпуште  мезист. Ин  ҳолати  каждумро  дида, ба  вай  раҳм  карду  гуфт:

– Биё, ба  пуштам  савор  шав, ман  туро  аз ҷўй  мегузаронам. Каждум аз ин меҳрубонӣ  шод гашту  ба  пушти  сангпушт  савор  шуд. Сангпушти  меҳрубон, дар  пушташ  каждум  ба  оби  паҳну  равони  ҷўйи  калон  ба  шино  даромад, то ўро  ба  он соҳил расонад. Вақте  ҳарду ба байни  об  расиданд, ба  гўши  сангпушт  садое  расид, ки  ба пушти  вай  тиқ – тиқ,  мезад.  Сангпушт  аз  каждум  пур сид:

– Ин  чӣ  аст, ки бар пушти  ман тиқ – тиқ  мезанад?  Каждум  дар ҷавоб  гуфт:

– Ин садои  неши ман  аст, ки  дар  пушти  ту  мезанам. Ҳарчанд  медонам, ки  ин кори  бад  аст,  вале  тавре  мегўянд  « тарки  одат – балои ҷон». Ҳар  касу ҳар  чизро  неш  задан, одати  ман  аст.

Сангпушт  дар дил  гуфт:

«Беҳтар  аст, ки  ин  бадсириштро  аз ин  хулқи  зишт  баргардонам  ва  неконро  аз  зарари  вай  бираҳонам»

Сангпушт  ба  об  фурў  рафту  каждумро  мавҷи  об  бурд.

Қисми якуми “Масалҳо аз “Баҳористон”-и Ҷомӣ соли 2019 чоп шудааст. Профессор Равшан Раҳмонӣ ҳикоёти ҷолиби ин шоҳасари Абдурраҳмони Ҷомиро барои кӯдакон наврасон бо забони содаву фаҳмо овардааст. Ин ва даҳҳо ба ин монанд китобҳои шавқоварро шумо дар толори хониши кӯдакон ва наврасони Китобхонаи миллӣ метавонед мутолиа намоед.

Ин толори хониш дар ошёнаи аввали Китобхонаи миллӣ ҷойгир шудааст.