ДУВУМИН КИТОБХОНАИ БУЗУРГИ ОЛАМ
Нуқтаи оғози бунёди китобхонаИ Конгресси Амрико 24 апрели соли 1800 замони интиқоли расмии пойтахти иёлат аз Филаделфия ба Вашингтон мебошад. Дар он вақт президент Ҷон Адамс барои хариди китобҳо маблағи зиёд ҷудо карда буд. Ин китобҳо бояд аз ҷониби аъзоёни Конгресс истифода мешуданд. Дар тўли ҷанги Англияю Амрико Вашингтон қариб тамоман хароб шуда буд ва китобхона низ зарари зиёде дид, ба ғайр аз ин бинои харобшудаи китобҳои нодир сўхт. Барои эҳёи бунёди китобхона Сенат беш аз 6000 китоби нодирро ба арзиши тақрибан 24000 доллар харид. Аз он вақт инҷониб, Китобхонаи Конгресс “Китобхонаи Ҷефферсон” номида мешавад. Китобхонаи Ҷефферсон ин қадимтарин биноест, ки дар асри 19 сохта шудааст. Вай мақоми ёдгории таърихию меъморӣ дорад, тартиби бошукӯҳ, бо бойгарии худ ҷолиби диққат мебошад. Ба ин ҷо сайёҳони зиёд аз гўшаву канори олам ба экскурсия оварда мешаванд. Хазинаи китобҳои ин китобхона дар Иёлати Вирҷиния алоҳида ҷойгир аст.
Агар ба таърих ва ҳолати гузариши Китобхонаи Ҷефферсон назар намоем, маълумамон мегардад, ки собиқ президенти китобхонаи Ҷефферсон китоби шахсии худро ба фонди китобхона фурӯхт, ки тақрибан 6,5 ҳазор нусхаро ташкил медод ва бузургтарин коллексияҳои китоб дар Амрико буд. Дар воқеъ ин дувумин таваллуди воқеии Китобхонаи Конгресс буд ва аз он вақт ин ҷониб номи он ба номи Ҷефферсон алоқаманд аст. Соли 1851 сӯхтор ба амал омад, ки 70%-и коллексияҳои китобҳои нодири Ҷефферсонро нобуд кард. Барои барқарор кардани бино чанд сол лозим шуд ва коллексияҳои китобҳо оҳиста-оҳиста ҷамъ карда шуданд ва қонун қабул шуд, ки ҳар як китоби дар Иёлоти Муттаҳида чопшуда дар як нусха ба китобхонаи Конгресс интиқол дода шавад. Аз соли 1899 то 1939 Герберт Путнам вазифаи мудири китобхонаро ба уҳда дошт ва таҳти роҳбарии ӯ бинои дуюми китобхона сохта шуд ва ин биноро ба номи Ҷон Адамс гузошта шуд.
Дар соли 1980 бинои калонтарини китобхона сохта шуд ва онро ба номи президенти 4-уми Иёлоти Муттаҳида – Ҷеймс Мадисон гузоштанд. Бинои Ҷеймс Мадисон дар пешниҳоди хидматҳо барои тамошои тасвирҳои телевизион ва клипҳои дар Китобхона нигоҳдошташуда тахассус дорад. Дар ин бино театр ба номи Мери Пикфордро ҷой додаанд. Аз ин шумора тақрибан 5500 китоби кӯҳна ба садаҳои аввали баъд аз ихтирои дастгоҳи чопи китоб тааллуқ дорад.
Бинои китобхона бо услуби итолиёвӣ аз мармар ва гранит сохта шудааст ва дар рӯбарӯйи кӯчаи Капитоли ҷойгир аст. Маркази миллии ҳифзи аудиовизуалӣ, ки баъзан ҳамчун кампуси Пикард номида мешавад, навтарин бинои Китобхонаи Конгресс буда, соли 2007 кушода шудааст. Кампус ҳамчун маркази нигаҳдорӣ барои тамоми коллексияҳои филмҳо, телевизион ва мусиқии китобхона таҳрезӣ шудааст. Аз соли 2016 то инҷониб Карла Ҳейден аввалин зан ва африқоӣ-амрикоист, ки мақоми директори Китобхонаи Конгрессро ишғол кардааст. Вай аввалин китобдори касбӣ буд, ки дар беш аз 60 сол ба ин симмат мансуб шуд. Дар соли 2020 ў ба унвони узви анҷумани философҳои Амрико интихоб шуд.
Мақомот нашри нахустини Эъломияи истиқлолияти ИМА дар соли 1776-ро бузургтарин арзиши Китобхонаи Конгресс медонад. Аз нашрияҳои библиографии китобхонаи Конгресс муҳимтаринаш феҳристи “Миллии Иттифоқҳо” мебошад, ки аз соли 1958 инҷониб ҳар моҳ нашр мешавад ва феҳристи маҷмуаи китобҳое, ки дар ин китобхона нигоҳдорӣ мешаванд, дорои 610 ҷилд аст. Аз ҷиҳати мазмун маҷмуаҳо кариб универсалӣ мебошанд. Адабиёт оид ба соҳаҳои ҳуқуқ, таърих, филология, сиёсат, табиатшиносӣ ва техникӣ, инчунин нашрияҳои маълумотӣ ва библиографӣ пурратар муаррифӣ шудаанд.
То охири солҳои 60-ум фонди китобхона дорои: 14,5 млн китобу брошюра, 132 ҳазор ҷилд газетаҳои чопшуда, зиёда аз 29 млн ашёи дастнавис, 3,3 млн харитаи ҷуғрофӣ, шумораи зиёди кинофилмҳо, пластинкаҳо ва ғайра буд. Ва соли 2000-ум китобхона дар маҷмӯъ зиёда аз 130 млн ашё, 30 млн китоб ва дигар маводи чопӣ ба 470 забон, зиёда аз 1 млн газетаҳои дар тамоми ҷаҳон нашршуда, 58 млн дастнавис, зиёда аз 1 млн нашрияҳои ҳукумати ИМА, 4,8 млн корт, 12 млн акс, 2,7 млн сабти овоз, 500 ҳазор микрофилм афзоиши солонаи фондҳо ва тақрибан 1-3 млн воҳиди фондро ташкил медиҳад.
Дар Китобхонаи Конгресс 18 толори хониш ва 1460 ҷойи нишаст мавҷуд аст. Китобхона рўзҳои душанбе, чоршанбе, панҷшанбе – аз соати 8:30 то соати 21:30 кор мекунад ва рўзҳои сешанбе,ҷумъа ва шанбе аз соати 9:30 то 16:00, рӯзи якшанбе бошад истироҳат аст. Имрӯзҳо ҳар нафари аз 16-сола боло метавонад ба китобхонаи Конгресс ташриф оварад.
Аз соли 1993 инҷониб китобхона маҷмўаҳои худро рақамӣ карда, онҳоро дар портали ё пойгоҳи электронии худ ҷойгир мекунад ва хоҳишмандон метавонандд аз ҳар гӯшаи дунё бо ёрии интернет ба қисми зиёди фонди китобхона дастрасӣ пайдо кунанд. Китобхона ҳадаф дорад китобҳоро ба файли рақамӣ табдил диҳад, дар он ҳамчунин 3,6 млн акс, 8,1 млн китоби соҳаи мусиқӣ ва 70 млн дастнавис мавҷуд аст. Мувофиқи ҳисоби тахминӣ ба шакли рақамӣ аз соли 1994-2007 ба 10% тамоми маводи матнии китобхона ва дар як рӯз тақрибан 75-200 ҳуҷҷатро ба шакли электронӣ табдил медиҳанд. Ҳарчанд бисёре аз маводи гирдоваришуда ба забони англисӣ ҳастанд, вале китобхона инчунин версияҳои электронии китобҳои аз Русия, Чин ва Шарқи Миёна гирифташударо дар худ сабт мекунад. Бисёре аз асарҳои китобхона дар Китобхонаи ҷаҳонии рақамӣ, лоиҳаи муштараки Китобхонаи Конгресс ва Юнеско, муассисаи махсуси Созмони Миллали Муттаҳид оид ба маориф, илм ва фарҳанг, инчунин китобхонаҳои шарики Иёлоти Муттаҳида ва кишварҳои хориҷӣ дастрасанд. Ин китобхонаи ҷаҳонӣ ва рақамӣ асарҳоро бо ҳафт забон дар бар мегирад.
Нодира Боқизода,
мутахассиси шуъбаи илмӣ ва таҳқиқотӣ.