Фаъолияти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар самти таъмини амнияти энергетикӣ дар минтақа

36

Фаъолияти Ҷумҳурии ТоҷикистонДар монографияи Аҳлиддин Ибодуллозода “Фаъолияти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар самти таъмини амнияти энергетикӣ дар минтақа”, ки ба тозагӣ чоп шудааст, доир ба фаъолияти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар самти таъмини амнияти энергетикӣ дар минтақа маълумоти илмӣ фароҳам омадааст.

Дар фосилаи солҳои 1991-2020 Ҷумҳурии Тоҷикистон дар самти рушди соҳаи энергетика ва бунёди неругоҳҳои хурду бузурги обӣ дар ҳамкорӣ бо шарикони рушд ба муваффақият даст ёфт ва ба яке аз давлатҳои содиркунандаи неруи барқ дар минтақа табдил шуд, ки дар муҳтавои китоб роҷеъ ба ин мавзуъ маълумоти муътамад ҷамоварӣ шудааст.

Манография барои муҳақиқону коршиносони соҳаҳои таърих, сиёсатшиносӣ ва доираи васеи хонандагони муассисаҳои таҳсилоти олии касбӣ тавсия шудааст.

Муаллиф дар сарсухани китоб аз ҷумла овардааст, ки соҳаи энергетика яке аз самтҳои муҳим ва сердаромади иқтисодиёти миллӣ буда, дар рушди иқтисодиёти мамлакат нақши умда дорад. Ташаккул ва таҳаввули соҳаи энергетика дар ҷомеаи башарӣ таърих тулонӣ дорад. Чунонки далелу рақамҳои таърихӣ собит менамоянд, бори аввал соли 1881 дар Петербург ва соли 1882 дар Ню-Йорк неругоҳҳои барқӣ (электрикӣ) сохта шуда, мавриди баҳрабардорӣ қарор гирифтанд. Рушду таҳаввули ин самт дар Осиёи Миёна ҳамчун соҳаи муҳимми ҳаёти иқтисодӣ ва иҷтимоӣ ба охири асри XIX ва ибтидои асри XX рост меояд.

Пешниҳоди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Иҷлосияи 54-уми Маҷмааи Умумии СММ аз 1 октябри соли 1999 оид ба эълон намудани соли 2003 “Соли оби тоза” дар ин самт иқдоми муҳиму саривақтӣ дониста мешавад. Дар асоси ин ташаббус 20 сентябри соли 2000 дар Иҷлосияи 55-уми Маҷмаии Умумии СММ соли 2003 ҳамчун “Соли байналмилалии оби тоза” эълон гардида, 29 август то 1 сентябри соли 2003 дар Душанбе Форуми байналмилалӣ оид ба оби тоза баргузор гардид.

Соҳои 2005-2015 ҳамчун “Даҳсолаи байналмилалии амал “Оби барои ҳаёт” эълон шуд. Аз декабри соли 2003 Маҷмаии Умумии СММ дар асоси Эъломияи Душанбе Қатъномаи дахлдоро қабул карда, соҳои 2005-2015- ро ҳамчун даҳсолаи байналмилалии амал “Об барои ҳаёт” эълон намуд.

Ташаббускори эълон намудани соли 2013 ҳамчун Соли баналмилалии ҳамкорӣ дар соҳаи об бо қатъномаи Маҷмаии Умумии СММ низ Тоҷикистон мебошад. Маросими оғози Соли байналмилалии ҳамкорӣ дар соҳаи об дар кароргоҳи ЮНЕСКО дар Париж, ки 11 феврали соли 2013 баргзор гардид, дар он вазири корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон иштирок ва суханронӣ намуда буд.

Солҳои 2018-2028- ро ҳамчун Даҳсолаи байналмилалии амал “Об барои рушди устувор” аз 21 декабри соли 2016 Маҷмаии Умумии СММ бо Қатъномаи дахлдор қабул кард ва дар ин замина солҳои 2018-2028-ро ҳамчун Даҳсолаи байналмилалии амал “Об барои рушди устувор” эълон кард.

Қобили зикр аст, ки ташаббуси мазкур барои аввал аз ҷониби Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Чумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон 12 апрели соли 2015 зимни Форуми ҷаҳонии об дар шаҳри Тегуи Ҷумҳурии Корея ироа гардида, ин ташаббус аз тарафи Маҷмаии Умумии СММ бо Қатъномаи (А/REST/71/222) қабул карда шудааст. Мутобиқи Қатъномаи мазкур солҳои 2018-2028 ҳамчун Даҳсолаи байналмилалии амал “Об барои рушди устувор” эълон шуда, он аз 22 марти соли 2018 оғоз ёфт ва 22 марти соли 2028 ба анҷом мерасад. Дар робита ба ин бояд зикр кард, ки моҳи июни соли 2018 пас аз оғози расмии Даҳсоли мазкур дар Ню-Йорк дар Рӯзи ҷаҳонии об (22 марти соли 2018) дар шаҳри Душанбе бо иштироки намояндагони воломақоми давлату ҳукуматҳои давлатҳои аъзои СММ, созмонҳои байналмилаливу минтақавӣ ва дигар тарафҳои манфиатдор Конференсияи байналмилалии сатҳи баланд оид ба татбиқи Даҳсолаи байналмилалии амал “Об барои рушди устувор” солҳои 2018-2028 баргузор гардид, ки зимни он доираи васеи масъалаҳои марбут ба захираҳои об мавриди баррасӣ қарор дода шуданд.

Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар мубоҳисаҳои умумии Иҷлосияи 75-уми Маҷмаии Умумии СММ аз 25 снтябри соли 2020 суханронӣ намуда, ҷиҳати дарёфти роҳҳои ҳалли мушкилоти марбут ба тағйирёбии иқлим пешниҳодҳои зеринро манзур намуданд:

  • дастгирии истифодаи васеи манбаҳои таҷдидшавандаи энергия, ки барои рушди “иқтисоди сабз”заминаи мусоид мегузорад;
  • мусоидати ҳамаҷонибаи кишварҳои мададрасон ва сохторҳои байналмилаливу минтақавии молиявӣ ба татбиқи амалии стратегияву барномаҳои миллии мутобиқшавӣ ба тағйирёбии иқлим;
  • пурзӯр кардани мониторинги манбаҳои пайдоиши захираҳои об, бахусус пиряхҳо;
  • таҳким бахшидан ба ҳамкории байналмилалӣ дар масъалаҳои ҳифзи манбаҳои обӣ ва ба ин мақсад мавриди амал қарор додани пешниҳоди Тоҷикистон дар бораи таъсис додани Бунёди байналмилаии ҳифзи пиряхҳо;
  • аз ҷониби кишварҳои мутараққӣ, созмонҳои байналмилалӣ ба кишварҳои рӯ ба тараққӣ, камтараққӣ, расонидни кумакҳои молиявӣ ва техникии ҳамаҷониба ҷиҳати мониторингу ҳифзи пиряхҳо ва дигар манбаъҳои захираҳои об.

Китоби Аҳлиддин Ибодуллозода “Фаъолияти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар самти таъмини амнияти энергетикӣ дар минтақа”-ро хоҳишмандон метавонанд дар Китобхонаи миллӣ мутолиа кунанд.

Таҳияи Масрура Мирзоҳасанова
мутахассиси пешбари
Медиатекаи Президентӣ