Ёди Сайф Раҳимзоди Афардӣ. Порае аз қиссаи “Падруду  пайғом”

Аз марги бармаҳалу фоҷиабори адиби навпардоз, нависанда, филмноманавис, қиссанавис, ҳикоянавис ва рӯзноманигори маъруф Сайф Раҳимзоди Афардӣ 25 сол мегузарад. Муддати ин 25 сол ҷойи ӯ дар адабиёт холӣ монд.

Аз зумраи касоне буд, ки нав менавишт, сухани тоза мегуфт, шеваи дилкашу ҷолиби нигориш дошт.

Роҳбаре буд нотакрор. Дар ҳамагӣ …соли кораш дар вазифаи раиси радио ва телевизион навгониҳое кард, ки собиқа надошт.

Имрӯз, дар 25- умин солгарди шаҳодаташ бо овардани порае аз қиссаи “Падруду пайғом” аз ӯ ёд мекунем.

“Падруду  пайғом”

-Хурўса бигир!
-Ку, хурўс?
-Дар шохҳои сари девор.
-Нест, ота!
-Намебинӣ, уна, як хурўси калони сурх!

Писари мўйсафед парешон ба рўи ҳавливу сари девор чашм давонд, вале хурўсеро, ки падараш мегуфт, намедид! Набераи бобо,-ў назди кат соати бешишаро рўи хок пахш мекард, пай мемонд ва аз пае ба пае хат мекашид, онҳоро боҳам мепайвасту мебаст, -дид, ки падараш хурўсро намеёбад, хандиду бо ангушти хоколудаш дарахти  бари деворронишон дод.

    –  Ҳу ана!

Писари мўйсафед офтобро дид!

    -Ин офтоб аст, ота!

Муйсафед роғи чашмонашро калонтар кушод.

Тааҷҷубзада ба сурхии сари девор нигаристу бовар кард:

офтоб буд!… Вале дар қафаси танги шохаҳо… Ҳолате шигифтоваре… Чашмаш об гирифт, нигоҳаш хиратар шуд, ҳушаш пареш хўрд, то ба рўзҳову солҳои дур; ҳама чизи пеши рўяшро дар вазъи дигар ва дар ҳолати дигаре дид; «кабкашро шаб бурданду хўрусро дар қафас андохтанд», «хурўсҷанги зўр» … «қафас дар оташ», оташ дар қафас»… Вақте ҳушаш ба ҳам омад бо худ ҳамин руъёҳоро овард, руъёҳои дудолуд! Нигоҳаш бо лахчаҳо рўи чашмаш нишаст… Оташ дар қафас! Қафас месўхт… Хост нидо барорад! Вале биандешид, ки ин на он қадар муҳим аст, ки ў мепиндорад ва лаб накушод… Лахчаҳо ба ҳам омаданду офтоб шуданд. Муйсафед ба худ меомад. Ў дар миёна буд. Болои сараш мо нишаста будем. Ману писараш ва дар поёни пои мўйсафед марг нишастааст; пои мўйсафед дар дасти ў буду дасти мўйсафед дар дасти ман. Буғумҳои дасту ангуштонашро мемолидам. Мўйсафед ба худ меомад. Шояд ў он қадар ба худ биёяд, ки маро бишиносад! Чӣ хуб мешуд, агар суханони маро ҳам бифаҳмад!…

Калидаки соат соз буд. Қулфаки соат пури занг буд.Мехост ҷарангос занад. Вале писарак тугмаи зангро зери ангушташ гирифт, соат забонакашро газид; писарак дигар ангушташро аз тугмаи занг барнамедошт: ғофил овози занг набарояд! Бобояш бетоб аст, хафа намешудагист. Падараш коҳишаш мекунад! Кафи писарак арақ кард, ангушташ аз тугма лағжид. Соати гунг ҷунуносо ҷарангос зад. Соати ҳайвон, соати ваҳшӣ! Писарак тугмаеро зери ангушт гирифт. Пилки мўйсафед ларзид.

  -Рўз шуд?

  -Не пагоҳ аст.

    -Чаро бедорам кардед?

    -Бихез хабаргирит омадаанд!

    – Кӣ?

     -Мардон.

      -Кӣ?

       -Мардони бачаи бобои Расул,набераи момаи Хиромон!

– Э!... гуфт мўйсафед ва хаёлаки тунуке ба рўи ў давид ожангҳои рўяшро палмосида гузашт.Ёди касе буд, ё сояи хоб буд.

-Падаратро дидам!

Мижаҳои мўйсафед ба қавоқҳояш расиданд. Чашмонаш калон шуданд. Нигоҳашро дошта наметавонам.Кўшиш мекунам ҳарчиро, ки ў мебинад, бубинам.Вале наметавонам ба чашмонаш нигоҳ мекунам, мехоҳам даруни онро бубинам; шояд акси диданҳои ў дар чашмаш бошад. Вале чашми ў шишаи ғубор гирифтааст ва он касеро, ки ба ман менамояд, дуруст намебинам, танҳо ҳамин яқинам шуд, ки монандие ба ман дорад.

«Беҳуда таърифат мекунанд, кам мехонӣ, кам менависӣ»,-мешунавам овози бародарамро.Тааҷҷуб мекунам, ки чизе метавонист дар гўши ман овози ўро зинда кунад?!-« Чанд вақте ким ан дар хонаам, надидаам, ки китоб ба даст гирифта бошӣ». Оганда бо нури зарди чароғ ў бо оромии бузургворона болои бистари сафед хобида буд. Оташи пажмурда! Хона аз ҳастии ў гарм буд, вале дил ҷўш намезад. (Пештарҳо, агар ў ба хона меомад, хонаи мо туйхона мешуд). Беақл будам, эътироз мекардам, не, ака, мехонам, менависам; ана дина иншо навишта будам, дар мавзуи озод ва ғайра ва ҳоказо… Охир ў рост мегуфт. Намехондам, дилам зиқ буд… Шабҳо хобаш намебурд. То рўз чашмонаш боз буданд ва фикр мекард. Боре ҳам шикоят накард. Нолиши ўро нашунидаам. Дардаш зўр буд. Барои рафъи дардаш ҳарчи меоварданд. Гоҳе асал, гоҳе спирт… Ман спиртро ба миёну ба гарданаш мемолидам. Ў вонамуд мекард, ки дардаш таскин ёфтааст; моро таскин медод… Беақл будам, бовар мекардам; як саҳар пеш аз мактабравӣ ду қошуқ спирт ба об андохта хўрдам. Дар ними раҳ сарам гирд гашт, ҳузн аз дилам рафт, сабукие дар авзоям ҳис кардам.Шаб оҳиста пурсидам, намехўрӣ?! Мехостам як лаҳзае хушдил бошад. Хандид»

«…Ин ҳама баъд буд. Аввал ў дар касалхона хоб кард. Бобои Холаҳмад, пушидаи деҳа, чанд журнали хушрўи рангаро ба ман медод ва ҳам журнали «мода»-ро ки муаллимаҳои забони русӣ мегирифтанд, мегуфт, ки барои бародарат бубар. Бародарам журналҳоро тамошо мекарду ба Нина медод Фақат «Мода»-ро дер нигоҳ медошт. Ба костюмҳои он нигоҳ мекард; худ костюми бисёре дошт ва ҳам туфлиҳои базеб, вақте тирамоҳ омад, туфлии ҷигариашро ба ман дод, ки бипўшам. Баъд кастюми ҷигариашро дод… Ман синфи ҳашт гузашта будам, қадам дароз шуда буд ва костюм ба ман мезебид; бўяш ба ман маъқул буд, бўи хуш дошт, бўи сигарет ва адекалон,-журнали мўдро нигоҳ мекард, нигоҳ мекард, то рўз, баъд ба Нинааш медод. Нина тааҷҷуб мекард… Ва тааҷҷубашро панаҳ намедошт; бародарам хароб шуда буд, кўдак барин, ман ўро мебардоштам, Нина тааҷҷубашро панаҳ намедошт».

Монандие ба ман дорад, вале бародарам нест. Ё номашро бигирам! Номашро бигирам шояд хуб набошад, пеши одами бемор номи мурдаҳоро гирифтан ба хешони ў хуш намеояд… Ҳеҷ наметавонам дар бораи ў гап занам… Хубтар бинигарам?! Медонам, медонам, ин хаёл аст, корест ношуданӣ, танҳо умед аст, медонам, вале наметавонам ин умедро бикушам. Аз куҷо ин фикр дар сари ман пайдо шуд?… «Мўйсафедон дар дами марг аз касе ёд кунанд дар чашмонаш сурати ў ҳувайдо мешавад»… Ман симои ўро дидан мехоҳам!…

…Э, одами хуб буд, падари ту, мард буд, марди зўр буд. Падаратро дидам. Ҳозир ҳам мебинам. Гоҳ-гоҳе пешам меояд… Қади баданд, овози бақувват, бадқаҳр… риши сиёҳ, мўи дароз. Дар чашмонаш айнак…

Ман сурати ўро овардам, рўзи дигар: риши сиёҳ, мушкин, мўяш пероста. хушдилу саодатманд, гўё сад соли дигараш дар пеш аст, ба гумонам сурати давраи таътил буд. Ў суратро ба Нина нишон дод; Нина пеши ў нишаста буд ва аз шишаи калоне ба шаҳраки ў доруи зард мерехт, аввал намефаҳмид, ки сурати кист, баъд онро ба чашмаш наздик бурд, ба рўи ў нигоҳ карду ба сурат, баъд лаби халаташро ба чашм бурду аз палата гурехт. Чаро гурехт? Меистод хуб буд.

Се рўзи дигар дар касалхона мондем. Ў наомад, дигар навбатдорӣ накард. Рўзе, ки бародарамро хона мебурдам, омад. Бародарам дар мошин буд. Ў назди ман омад. Сарамро миёни дастонаш гирифт, оби чашмашро бо пушти дастам пок кардам…Суратро надод».

…Нигоҳи муйсафед дар рўи ман буд.

-Хаёли мўйсафед гурехт.-гуфт писараш.-Ота, бобои Расул муй надошт, бесавод буд, айнак надошт! Ота, хобат бурд?! Хаёли муйсафед гурехт!

Гўё хоб набуду як ҳарири кўҳнаро болои чашмонаш андохта буданд, метарсидам овоз барорам, мабодо хобаш вайрон шавад. Занги соати пешина ҳам намебаромад. Набераи бобо ангушташро аз тугмаи он барнамедошт. Аз вақт ҳарфе намезад ин соат, гунг буд.

  – Ота, хобат бурд!

Муйсафед дар овози писараш бедор шуд.

… чанд шаб як як саг маро ғам дод: Нороҳат шудам. Мебараду меёрад, медавонад, дандон гиз мекунад, даҳан мезанад. Зиқ шудам…Як шаб падарат омад. Як шохае дар даст дошт. Сагро пўписа кард. Саг гардан надод. Бо ҳамон шоха ҳамчунон ба сари саг зад, ки саг мутаҳам шуду худро ба дарё андохт. Падарат шохаро ба ман доду рафт… Саг гум шуд. Дигар наомад. Осуда шудам…

Мўйсафед ба паҳлўи рост хоб буд. Сараш ғеҷида канори болиш омада. Писараш сари ўро болотар монд; муйсафед рўболо нигоҳ кард; ба чашмаш гард нишаст, чашмаш об гирифт.

-О, чи маро таги дарахт хобонди?

-Инҷо хуб нест, ота?!

Ин шохаҳоро бубин, навда ба навда шапалак дорад, ҳама ба сари ман мерезанд, намебинӣ!

-Шапалак нест, барги гул аст, ота. Себ гул кард!

(Идома дорад)

Таҳияи Рисолат Шералиева, корманди шуъбаи хизматрасонӣ ба шахсони имконияташон маҳдуди Китобхонаи миллӣ.