Каромат Алии Ҷунпурӣ, донишманде, ки Артур Коноллиро аз хатари Афғонистон наҷот дод

Мавлоно Саййид Каромат Алӣ писари Раҳмат Алӣ 12-уми июни соли 1800 дар Ҷунпур, Ҳиндустон ба дунё омадааст. Мавлоно Саййид Каромат Алӣ олими дин ва фақеҳи ҳанафӣ буд. Аз наберагони Саййид Ҳамидуддин Ҳусайни Муҳаммадободӣ.

Пас аз фарогирии таҳсилоти ибтидоӣ дар зодгоҳ муқаддамоти наҳв ва мантиқро назди Саййид Зокиралии Ҷунпурӣ (фавт 1796) омўхт. Сипас барои такмили дониш ба Лакҳнав рафта, он ҷо ду сол сокин шуд ва такмили илм кард. Баъд ба Ироқ ва Эрон сафар карда замони ҳукмронии Фатҳалишоҳи Қоҷор (19797–1834) муддате дар Машҳад машғули тадрис шуд ва муддате ба ҳайси муншии консулгарии Англия дар Табрез кор кард.

Каромат Алии Ҷунпурӣ 1 сол дар Эрон иқомат дошт ва дар дохили ин кишвар ва Мовароуннаҳр бисёр сафар кард. Дар сафари Артур Конолли (1807–42) ба Ҳинд аз роҳиАфғонистон ҳамроҳаш буд ва ўро дар Афғонистон аз хатари марг раҳонид. Ў бо пешниҳоди Артур Конолли намояндаи ҳукумати Ҳинд дар дарбори Дўстмуҳаммадхон, фармонравои Афғонистон дар Кобул тайин шуд.

Дар бозгашт ба Ҳинд чанде дар Аҷмир ба кори қазо пардохт ва сипас мутаввалии имомбора (Ҳусайния)-и Ҳоҷмуҳсин дар Ҳуглӣ шуд ва ҳамон ҷо даргузашт.

Муҳимтарин асари ў «Маъхазу-л-улум» аст, ки донишманди маъруфи Ҳинд (дар таърих, фалсафа ва қонуни ислом) Амир  Алӣ онро ба англисӣ тарҷума кардааст (ин тарҷума соли 1867 дар Калкатта чоп шудааст).

Аз осори дигари ў «Фазилату арабийя…», «Рисола фӣ-л-мафозилати байна-л-лисонайни-л-арабӣ ва-л-форсӣ» (соли 1853 дар Ҳинд чоп шудааст), «Илми арўз ва қафовӣ» ва «Минҳоҷу-л-ислом» мебошанд.   Мавлоно Саййид Каромат Алӣ писари Раҳмат Алӣ 31-уми майи соли 1873 дар Рангпур, Бангладеш вафот кардааст.

 Бозчоп аз Энсиклопедияи Миллии Тоҷик. – Душанбе, 2020. – Ҷ.9. – С. 551-552.
Муаллиф: Н. Акбар.
Таҳияи Марзия Зардодхонова
корманди шуъбаи библиографияи миллӣ.