Китоби нав. Пирмаҳмад Нуров: “Вожагони нави тоҷикибунёд”
Илми луғатшиносии тоҷик бо китоби нав ғанӣ шуд. Дар шаҳри Душанбе ахиран китобе интишор ёфт бо номи “Вожагони нави тоҷикибунёд”. Мураттиб Пирмаҳмад Нуров.
Гуфта шудааст, ки дар вожанома беш аз 4000 куҳнавожаҳои камкорбурд ва вожаҳои нави тоҷикибунёд ва маъниҳои луғавии онҳо зимни мушоҳидаи муаллиф нисбат ба ҳодисаву рӯйдод ва падидаҳои табиат, шунидаҳо, хондаҳо, ҳамчунин зимни сохтани намунаҳои тоҷикии вожагони илмию техникии русӣ (англисӣ) гирдоварӣ ва мавриди баррасии умум қарор дода шудаанд. Вожаҳои нав дар заминаи вожаҳои бунёдан тоҷикӣ сохта шудаанд ва метавонанд ба таркиби луғавии забони тоҷикӣ ворид шуда, ҳиссаи вожагони тоҷикибунёдро дар захирои умумии луғавии забони тоҷикӣ афзун гардонанд.
Дар пешгуфтори он аз ҷумла мехонем: “Забони миллати тоҷик, яъне забони порсии дарӣ, ки минбаъд бо номи «забони тоҷики» машҳур гардидааст, яке аз қадимтарин забонҳом дунё ва ғанотарин забон аз нигоҳи луғавӣ аст. Маҳз бо шарофати ниёгони барӯманди тоҷик ин забони латифу зебо борҳо аз кўраи озмоишҳои басе сахти таърихӣ берун оварда шуда, нигаҳдорӣ ва бегазанд ба насли оянда интиқол дода шудааст.
Бар асоси маълумоти таърихшиносон, нахуствожаҳои забони тоҷикиро вожаҳои забони пахлавӣ ташкил медиҳанд, ки зиёда аз ҳазорсолаҳо пеш аз ин забони мардуми ориёии мо буда, вожаҳои ин забон дар китоби «Авесто» гирдоварӣ шудаанд. Забони порсии дарӣ яъне забони тоҷикии имрўза, ба назари бисёре аз пажӯҳишгарон ва ховаршиносон аз Хуросон Фароруд бархоста, дар ҳамин ҳавза парварда шудааст ва бисёре аз шаҳрҳои он аз ҷумла Бухорову Балх, Самарқанду Ғазна, Ҳироту Нишопур, даргоҳи марказии илму адаб будаанд. Дар ташаккули забони порсии дарӣ ва рушди минбаъдаи он забонҳои бумии ин сарзаминҳо, бавижа забонҳои суғдию бохтарӣ нақши таъсиргузор доштаанд.
Баъдан, вабаста ба воқеаҳои таърихӣ ба захираи луғавии забони порсии дарӣ вожаҳои забони дигар низ ҳамроҳ гардида, такиби луғавии забони моро ғанӣ гардонидаанд. Аз оғози асри 13 то 18 ба таъсири олимону шоирон поррсизабонони Ҳиндустон ва туркнажодони порсигўй вожаҳои ҳиндуию туркӣ низ ворид шудан гирифтан ва ин раванд то оғози асри 20 идома ёфт. Аз оғози асри 20 то 21 бо сабаби аз тарафи Росияи подшохӣ забт шудани Осиёи Марказӣ, ташкил ёфтани Иттиҳоди Шўравӣ ва дар ҳайати он таъсис дода шудани Ҷумҳурии Шуравии Тоҷикистон, ба таркиби забони тоҷикӣ вожаҳои русӣ ва тавассути забони русӣ баъзе вожаҳои аврупоӣ низ ворид гардиданд. Ҳамин тариқ, ҳоло таркиби луғавии забони тоҷикиро дар баробари вожаҳои ноби тоҷикӣ ҳамчунин вожаҳои арабӣ, туркӣ, ҳиндӣ, русӣ, аврупоӣ ва ғайра ташкил медиҳанд.
Ҳамин тавр забон падидаест, ки вобаста ба давру замон ҳамеша дар ҳолати рушду таҳаввул қарор дорад. Ва ҳам аз ҳисоби важасозии дохилизабонӣ ва ҳам аз ҳисоби иқтибос гирифтани вожаву истилоҳот аз забонҳои дигар ки ба максади баёни мафҳумҳои нав дар робита ба дигаргуниҳову навсозиҳои ҷомеаи башарӣ ба миён омадаанд ғанӣ мегардад”.
Хонандагони муҳтарам ин китобро метавонанд дар китобхонаи миллӣ мутолиа намоянд.
Фарзона ШАРИФОВА,
мутахассиси шуъбаи
мукаммалгардонии фонд