Михаил Каринский – муаллифи асари фалсафии “Таснифи  хулосаҳо”

Каринский Михаил Иванович  4(16)-уми ноябри соли 1840 дар Маскав ба дунё омадааст. Файласуфи рус, мантиқшинос, муаррихи фалсафа ва дин буд. Доктори илмҳои фалсафа (1980). Хатмкардаи Академияи динии Маскав (1862). Солҳои 1971-72 дар  Олмон буд ва аз файласуфи олмонӣ Р. Лотсе мантиқ омухт. Баъди бозгашт ба ватан  ҳисоботи илмии худ – “Тафсири интиқодии даврони охири фалсафаи  Олмон” – (1873)-ро нашр кард.

Ӯ тавсифи таҳлилии “Мовароуттабиа дар Олмон”-ро аз фасли “Танқиди ақли соф”-и Кант шурӯъ кардааст. Каринский  муътақид буд, ки дар заминаи фалсафаи танқидӣ сохтани низоми нави маърифатшиносӣ номумкин аст. Ў кўшидааст, ки ин масъаларо дар рисолаи докториаш “Таснифи  хулосаҳо” (1980) ҳал намояд, ки онро аз назари фиросати мантиқӣ-фалсафӣ дар радифи рисолаҳои мантиқии Арасту, Ф.Бекон, Лейбнитс, Ҷ. Милл, Ҳегел гузоштан мумкин аст.

Каринский ҳангоми навиштани хулосаҳо барои таҳқиқи  шаклҳои мантиқӣ масъалаи таносуби фикр ва воқеиятро асос  медонист, дар ҳоле, ки априоризм  ва субъективизмро дар  назарияи  маърифат танқид мекард. Ин маънои муқобилияти интиқодӣ бо кантгароӣ ва позитивизмро дошт.

Каринский таснифи хулосаҳои худро баррасӣ карда, онҳоро аз рўи табақабандӣ ва хулосаҳое, ки дар асоси “муқоисаи мудрикҳо” ва хулосаҳое, ки дар асоси “муқоисаи хабарҳои мантиқӣ” сохта шудаанд, тақсим намуд.

Ў дар охирҳои умри худ китоби дарсии файласуфи олмонӣ Э. Селлер “Очеркҳои таърихи фалсафаи Юнон” (1886)- ро таҳрир карда, ду асари худ – “Лексияҳо дар бораи фалсафаи даврони қадим ва нав”, “Бениҳоятии Анаксимандр” (1980) ва мақолаҳои бисёре дар бораи таърихи фалсафа ба нашр расонд.

Каринский Михаил Иванович 20-уми июли  соли 1917 дар губернияи Вятск вафот кардааст.

Бозчоп : Энциклопедияи миллии тоҷик. – Душанбе, 2020. – Ҷ.9. – С. 518.

Муаллиф: Р. Муқимов

Таҳияи Олучамо Исмоилова 

 корманди шуъбаи библиографияи миллӣ.