Мизи гирд дар мавзуи “Масъалаҳои ҳуқуқи муаллиф ва раванди рақамикунонии фонди китобхона”

Имрӯз бо ташаббуси шуъбаи илмӣ-методӣ ва таҳқиқотии Муассисаи давлатии “Китобхонаи миллӣ”-и Дастгоҳи иҷроияи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон мизи гирд дар мавзуи “Масъалаҳои ҳуқуқи муаллиф ва раванди рақамикунонии фонди китобхона” доир гардид.

Муовини директори Китобхонаи миллӣ Сайфиддин Камолзода дар сухани ифтитоҳии зуд зикр кард, ки дар ҷаҳони муосир, ки технологияҳои рақамӣ рушд мекунанд, масъалаи ҳифзи моликияти зеҳнӣ беш аз пеш муҳим мегардад.

“Китобхонаи миллӣ бо мақсади беҳтар намудани масъалаҳои ҳуқуқи муаллиф ва раванди рақамикунонии фонди китобхона пайваста тадбирҳои заруриро роҳандозӣ намуда, кўшиш ба харҷ медиҳанд, ки ҳуқуқи муаллиф ҳимоя карда шуда, ҳарчӣ зудтар фонди китобхона рақамӣ карда шавад. Ҳамзамон китобхона бо китобҳои электронӣ ғанӣ гардонида шуда,  ҳифзу нигоҳдорӣ карда шавад”- илова кард Сайфиддин Камолзода муовии директори Китобхонаи миллӣ.

Баъдан, мутахассисони соҳа доир ба паҳлуҳои гуногуни масъалаи раванди рақамикунонии фонди китобхонаҳо ва ҳимояи ҳифзи ҳуқуқи муаллиф андешаронӣ карданд.

Тоирҷон Холиқзода директори Китобхонаи давлатии патентию техникӣ дар суханронии худ дар мавзуи “Риояи ҳуқуқи муллиф (асар) ва ҳуқуқи патентӣ (ихтироот)” ва фарқи асосии ин ду навъи ҳуқуқ, ки  поймол кардани мувофиқи қонунгузорӣ ҷавобгариро пешбинӣ кардааст, ҳарф зад.

“Замоне ки китобҳо танҳо шакли анъанавӣ ба хонанда пешниҳод мегардид, ҳимояи ҳуқуқи муаллиф осонтар буд, аммо раванди рақамигардонии фонди китобхонаҳо ин корро то андозае мушкилтар мекунад ва масъулиятро пештар. Вале ихтироот ва чизеро ба номи худ гузарондан ҳуқуқу уҳдадории дигар дорад ва барои ин донистани қонунгузорӣ ва риояи он ҳатмӣ мебошад”- гуфт ӯ.

Дар қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон вобаста ба масъалаи риояи ҳуқуқи муаллиф қонунҳои амалкунанда ба тавсиб расидаанд, ки муносибатҳои ҳангоми офаридан ва истифодаи асарҳои илм, адабиёт ва санъат (ҳуқуқи муаллиф), фонограмма, иҷро, намоиш ва барномаҳои ташкилоти пахши эфирӣ ва кабелӣ (ҳуқуқҳои вобаста ба он) баамалояндаро танзим менамояд. Яке аз ин қонунҳо Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи ҳуқуқи муаллиф ва ҳуқуқҳои вобаста ба он” мебошад, ки аз 2 январи соли 2018 № 1488  ба тасвиб расонидааст. Вобаста ба ин мавзуъ сардори шуъбаи ҳуқуқ, ҳифзи ҳуқуқи муаллиф ва ҳуқуқҳои вобастаи Вазорати фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон Бону Маллаева суханронӣ кард.

“Қонунгузорӣ бо ишораи манбаъ ҳуқуқи муалифонро ҳифз мекунад. Нусхабардорӣ бо мақсадҳои ғайритиҷоратӣ ва ҳифзу нигоҳдошт ба муассисаҳои махсус иҷозат дода шудааст”- гуфт Маллаева.

Вазъи рақамигардонии китобҳои чопӣ дар Агентии миллии Созмони байналмилалии рақамгузории стандарти китоб – Хонаи китоби Тоҷикистон, ки яке аз асоситарин муассисаҳои ҳифзу нигоҳдории маълумотҳо маҳсуб меёбад, масъалаи бисёр муҳими замони имрӯз ба ҳисоб меравад. Дар ин мавзуъ муовини директори АМСБРСК-Хонаи китоби Тоҷикистон М.Маҳмаднабӣ маърӯза карда, таъкид намуд, ки Хонаи китоби Тоҷикистон дар раванди рақамигардонии фонди китобхонаҳо муассиртарин усулҳоро истифода бурда, китобҳоро ба шакли электронӣ мегузаронад, ки хонанда бо одитарин роҳҳо тавонад онҳоро дастрас ва истифода намояд.

Дар қисмати дигари ҳамоиш миёни иштирокдорон табодули афкор сурат гирифта, вобаста ба вазъ ва дурнамои раванди рақамигардонии китобҳо андешаҳои судманд гуфта шуд.

Шариф Комилзода, номзади илмҳои педагогӣ ва муҳаррири маҷаллаи “Паёми Китобхонаи миллӣ” дар ҷамъбасти мизи гирд суханронӣ намуд. Ӯ қайд кард, ки бояд мақсадҳои асосии рақамигардонӣ дар ду шакл зоҳир меёбанд. Якум рақамигардонӣ бо мақсади ҳифзу нигаҳдошт ва дуюм бо мақсади дастрасии бештар ва тарғиби китобҳо. Бояд ҳадафи ин раванд муайян карда шавад, ки китоб танҳо ба ҳайси нусхаҳои нодир электронӣ мешавад ва ё мақсад рақамигардонӣ аст.

Дар ҳолати муайян будани мақсад, ҳуқуқи муаллиф ва ҳуқуқҳои вобаста ба он ки қонунгузорӣ муайян кардааст, метавонем бештар ҳимоя кунем.

Наргис НАЗАРЗОДА,
бахши матбуот ва робита бо ҷомеа