Ошноӣ бо китоби “Шуғлҳо ва ҳунарҳои мардуми водии Данғара”
Ин китоб, ки соли 2022 чоп шуда, ба тозагӣ ба Китобхонаи миллӣ ворид шудааст, давоми китоби “Водии Данғара” буда, ба мавзӯи мардумшиносӣ ва масоили рушди туризм дар водии Данғара бахшида шудааст. Муаллифи китоб Фатҳиддин Салимзода дар сарсухани умфассале, ки ҳоло хоҳед хонд, сабаби таълифи китобро чунин шарҳ додааст:
Таърихан собит шудааст, ки дар ҳолати муносибати оқилонаи инсону табиат ва истифодаи сарватҳои табиӣ бо риояи қонуниятҳои табиат иқтисодиёти мамлакат бо субот рушд ёфта, он ба болоравии сатҳи зиндагии сокинону ҷомеа оварда мерасонад.
Сиёсати хирадмандонаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар омўхтани захираҳои сайёҳию рекреатсионӣ ва фарҳангии мамлакат, барои наслҳои имрўзу оянда, ҳамчун раҳнамо барои истифодаи оқилонаи ин захираҳо, аз ҷониби мақомоти давлатию ғайридавлатӣ мавриди баррасӣ қарор гирифтааст.
Водии Данғара, ки аз сарватҳои сайёҳию рекреатсионӣ бой аст ва омўзиши амиқро интизор аст. Тавре Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар паёми навбатияшон ба Маҷлиси Олӣ дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии ҷумҳурӣ аз 26 – уми январи соли 2021 қайд карданд: «Имрўз соҳаи сайёҳӣ яке аз соҳаҳои пешбарандаи иқтисодиёт ва бо суръати баланд рушдёбанда ба ҳисоб меравад. Бод дарки мавқеи ин соҳа дар иқтисоди миллӣ рушди соҳаи сайёҳиро яке аз самтҳои авзалиятнок муайян карда, солҳои 2019-2021 – умро «Солҳои рушди деҳот, сайёҳӣ ва ҳунарҳои мардумӣ» эълон намудем».
Таҳлилҳои солҳои охир нишон медиҳанд, ки шумораи сайёҳони ба ҷумҳурӣ оянда рўз аз рўз афзуда истодааст. Дар паёми навбатӣ ҳамчунин қайд намуданд: «Дар соли 2019 аз шумораи умумии шандони хориҷие, ки ба Тоҷикистон омадаанд, 1 миллиону 260 ҳазор нафарашон сайёҳон буданд. Тайи сол 2018-2020 – ум дар кишвар 145 ширкати нав иҷозатномаи фаъолият гирифта, дар ин муддат дар маҷмуъ, 224 ширкат ба бозори сайёҳӣ ворид гардид.
Дар заминаи ташаббусҳои зикргардида ва имтиёзҳои дар ин самт пешниҳоднамудаи Ҳукумати мамлакат фаъолияти бахши хусусӣ густариш пайдо карда, шумораи меҳмонхонаҳо ва дигар инфрасохтори хизматрасонӣ зиёд шуд ва ин тадбирҳо ба рушди деҳот, хусусан, дар хатсайрҳои сайёҳӣ таъсири мусбат расониданд».
Бо зиёд гаштани шумораи ширкатҳои сайёҳӣ соҳаи туризм рушд ёфта, ба иқтисодиёти мамлакат фоидаи калон мерасонад. Ин раванд барои бо ҷойҳои корӣ таъмин намудани аҳолӣ, баланд бардоштани дараҷаи некуаҳолӣ ва сифати зиндагии мардум, муаррифии таъриху фарҳанг ва анъанаҳои хоси миллати тоҷик мусоидат мекунад.
Таҷрибаҳо ва фаъолияти амалии мамлакатҳои пешрафтаи ҷаҳон нишон медиҳад, ки яке аз соҳаҳои афзалиятнок ва дароматнок барои мамлакаҳои кўҳистон ин соҳаи сайёҳӣ мебошад. Тоҷикистони биҳиштосо, ки диёри кўҳистон ва дорои захираҳои бойи сайёҳию рекреатсионӣ мебошад, метавонад дар ин самт дар байни ҷаҳониён худро муаррифӣ намояд. Дар байни соҳаҳои пешқадами иқтисодиёти ҷаҳонӣ туризм яке аз соҳаҳои афзалиятнок ва тезрушдёбандаи иқтисодиёти ҷаҳонӣ, ягона соҳае мебошад, ки ба маблағгузории минималӣ, бе истифодаи асбобу анҷоми неруманд ва қимати техникӣ, имконияти ба иқтисодиёти мамлакат ворид намудани даромади зиёдро дорост, ки барои кишвар муҳимияти хоса дорад. Тавре муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон қайд намудаанд:
«Тоҷикистон ба қатори даҳ кишвари ҷолибтарин барои боздиди сайёҳон, ба даҳгонаи кишварҳои беҳтарини сайёҳии пиёдагардӣ, ба панҷгонаи беҳтарин аз рўи низоми содаи пешниҳоди раводид ва шоҳроҳи Помир ба даҳ роҳи зеботарини дунё шомил шуда, пойтахти мамлакат – шаҳри Душанбе ба даҳгонаи мавзеъҳои бехатар аз рўи таъмини амният ворид гардид»
Гуфтаҳои Президенти кишвар моро рўхбаланд месозад, ки ба омўхтани диёри хеш камари ҳиммат баста, онро барои сайёҳон беҳтару хубтар муаррифӣ намоем. Перомуни мавзўи сайёҳӣ ва рушди он дар кишвар, ҳарчи бештар ба омўзиши диёр ва табиати биҳиштосои он, ёдгориҳои таърихии тамаддуни тоҷик ва этнография мардуми диёр рисолае инфшо намоем.
Водии Данғара, яке аз гўшаҳои зебои мамлакат мебошад. Барои ташкил намудани хатсайрҳои ҷолиби диққат, баҳри пешкаш намуданба сайёҳони дохилӣ ва хориҷии кишвар шароитҳои хубро доро аст.
Аз байни водӣ шоҳроҳи мошингарди аҳамияти байналмилалдошта: Душанбе – Кӯлоб мегузарад. Ин шоҳроҳ боз ба самти дигар, ба воситаи шоҳроҳи Данғара – Бохтар ба шоҳроҳи Душанбе – Бохтар – Панҷ пайваст мегардад. Ҳамчунин, роҳи оҳани паҳнбари Бохтар – Кўлоб тамоми водиро аз самти ғарб ба марказ ва аз марказ ба ҷанубу шарқ мепайвандад, ки барои ривоҷ ёфтани соҳаи сайёҳӣ дар оянда нақши муҳимро мебозад.
Агар шоҳроҳи мошингарди Душанбе – Ваҳдат Данғара наздик ба солҳои обонбори Норак ва аз маркази водӣ гузарад, пас роҳи оҳани паҳнбари Бохтар – Кўлоб ҳамшафати дарьёи Вахш, обанборҳои Сангтуда 1 ва Сангтуда 2, ки дорои манзараҳои зебои табиӣ, табиию антропологенӣ ва таърихию фарҳангӣ мебошанд, мегузарад.
Шохаҳои бисёри роҳҳои аҳамияти маҳалидошта чун рангҳои хунгард ба шоҳроҳҳо пайваст гашта, барои ба тамоми қисматҳои водӣ рафтуомад кардани сайёҳон шароит муҳаё месозад.
Шоҳроҳи Ваҳдат – Данғара, ду нақби мошингузар (Хатлон, дарозиаш 4430 м ва Шар – Шар дарозиаш 2235 м) дорад. Иншоотҳои мазкур солҳои 2013 – 2015 ба истифода дода шудаанд.
Солҳои наздик, ба қавли Сарвари давлат мухтарам Эмомалӣ Раҳмон: «Ҷиҳати сохтмону таҷдиди инфрасохтори нақлиётиву коммуникатсионӣ ва бунёди долонҳои транзитии нақлиётӣ соли равон татбиқи 10 лоиҳаи давлатии сармоягузорӣ ба маблағи умумии 8 милилиард сомонӣ оғоз мегардад.
Дар доираи ин лоиҳаҳо сохтмони роҳи Обигарм – Нуробод, Бохтар – Данғара амалӣ карда мешавад «Соли ҷорӣ лоиҳакашии роҳҳои мошингарди Данғара – Гулистон ва Гулистон – Кўлоб пурра ба анҷом расонида, соли 2022 сохтмони онҳо оғоз мегардад»
Бо сохта ва мавриди истифода қарор гирифтани шохроҳҳо ҷалби сайёҳони чӣ дохилӣ ва чӣ хориҷӣ меафзояд.
Соли 2021, ки соли ҷамбастии «Солҳои рушди сапйёҳӣ ва ҳунарҳои мардумӣ» буд, кўшидем, дар китоби мазкур ҳар чӣ бештар дар бораи ҳунарҳои мардумӣ ва адибону пешаварони водӣ малумот диҳем.
Президенти мамлакат таъкид намудаанд, ки: «Кумитаи рушди сайёҳӣ, дигар сохтору мақомоти марбута, аз ҷумла роҳбарони вилоятҳо ва шаҳру ноҳияҳо вазифадор карда мешавад , ки доир ба афзоиш додани саҳми соҳаи сайёҳӣ дар рушди иқтисоди кишвар ва ҳалли масъалаҳои иҷтимоӣ барои ба меъёрҳои байналмилалӣ мутобиқ намудани хизматрасониҳо, дарёфти роҳҳои нави ташкили инфрасохтори сайёҳӣ, ҷалби ҳарчи бештари сайёҳони дохиливу хориҷӣ бахусус, рушди сайёҳии дохилӣ чораҳои аввалиндараҷа андешанд».
Гуфтаҳои Пешвои муаззами миллат водор месозад, ки ҳарчи бештар захираҳои сайёҳию рекреатсионии диёрро омўхта, барои пешкаши сайёҳон намудан, онҳоро муаррифӣ намоем.
Вусъат бахшидан ба рушди босуботи соҳаи сайёҳӣ яке аз самтҳои фаъолияти Ҳукумати мамлакат мебошад. Бинобар ин зарур аст, ки ҳарчи бештар дар омўхтани захираҳои сайёҳӣ, рекреатсионии диёр саҳмгузор бошем. Аммо дар баробари фоидаи зиёд ба даст даровардан аз соҳаи туризм ба минтақаҳои кўҳсор таъсири манфӣ низ мерасонад.
Омилҳои асосие, ки ба пешрафти соҳа таъсири манфӣ мерасонанд, ин қабл аз ҳама дар сатҳи паст будани дараҷаи малакаи корӣ ва шуурнокии нокифояи сайёҳӣ дар аҳолии маҳаллӣ мебошад.
То кунун китоби мукаммале, ки дар бораи захираҳои сайёҳию рекреатсионӣ ва таҳлили этногеографии сокинони водии Данғара иншо шуда бошаду имрўз барои рушди ин соҳа пешкаш гардад, навишта нашудааст.
Китоби «Шуғлҳои мардуми водии Данғара» кўшиши аввалест дар ин ҷода. Бинобар ин ин китоб аз камбудиҳо орӣ нахоҳад буд. Итминон дорем, ки хонандаи хушзавқу закӣ ҷиҳатҳои дуруст ва ҳақиқати ҷолибро чун дурдонаҳо аз китоби мазкур дарёфта, ба худ қабул менамояд. Аз касоне, ки фикру мулоҳизаҳо ва пешниҳодҳои худро нисбати китоб ирсол менамоянд, бо камоли эҳтиром мепазирем.
Китоби “Шуғлҳо ва ҳунарҳои мардуми водии Данғара”-ро шумо метавонед дар Китобхонаи миллӣ мутолиа кунед.
Таҳияи Саодат НАБИЕВА,
сармутахассиси шуъбаи адабиёт
доир ба фарҳанг ва ҳунари
Китобхонаи миллӣ.