Редярд Киплинг – адиби англис, ки дар замини Ҳинд машҳур шуд

Киплинг Редярд (Ҷозеф Редярд; 30.12.1865, Бомбай (ҳоло Мумбай) – 18.1.1936, Лондон), нависанда, шоир ва рӯзноманигори англис. Дар хонаводаи муҷассамасоз ба дунё омадааст. Кӯдакияш дар Ҳиндустон гузашта, баъдтар барои омӯзиш ба Британияи Кабир рафтааст. Нахуст дар омӯзишгоҳи шабонарӯзии шаҳри Саутси (1871-75), сипас дар колеҷи Уэстуорд-Ҳо (1878-81) таҳсил кард.

Омӯзишро ба поён нарасонда, ба Ҳиндустон баргашт ва дар Лоҳур (1882-89) ба рӯзноманигорӣ ва навиштани шеъру ҳикоя пардохт. Соли 1886 маҷмуаи “Таснифҳои ҳаҷвии идорӣ”-ро нашр кард, ки дар он бо лаҳни танзомез ба симои ҳақиру заифи маъмурони истеъморгари Ҳиндустон ришханд мезанад. Таълифоти нахусташ (“Чакомаҳои мактабӣ” 1881 ва “Пажвокҳо”, 1884), бештар ҷанбаи тақлидӣ дошт.

Маҷмуаи новеллаҳои “Достонҳои содаи кӯҳсор”, (1888), ки шоир дар онҳо ба мушкилоти танҳоиву дур мондан аз дунёи пешрафта дахолат кардааст, бо комёбӣ истиқбол шудаанд. Дар осори насрии Киплинг ҳаёти иҷтимоии мардуми Ҳиндустон тасвир ёфтааст.

Киплинг зиндагӣ ва таомули мардумони бумии ин сарзаминро ба таври ҷаззобу муҷаз бозтоб кардааст (“Се сарбоз”, 1888; “Зери сояи девдор”, 1888; “Рикша-шабаҳ ва афсонаҳои дигар” 1888; “Шаҳри шаби мудҳиш” ва “Хостгории Дина Шад”, 1890; “Имтиёзҳои зиндагӣ”, 1891). Навиштаҳои Киплинг, бавижа ашъори ҳамосияш, аз он ҷиҳат таъсиргузор буданд, ки ӯ ватандӯстӣ ва муҳаббатро бо забони сода ва равон ситоиш мекард.

Соли 1889 Киплинг ба Чин, Ҷопон ва ИМА ва соли 1892 ба Амрикои Ҷанубӣ, Австралия ва Зеландияи Нав сафар кард ва таассуроташро дар китоби “Аз баҳр то баҳр” (1889) ва повести “Наулаҳка: таърихи Ғарб ва Шарқ” (1892) дар ҳаммуаллифӣ бо У. Балестер) навишт. Романи “Фурӯғе, ки хомӯш шуд” (1890) оид ба сарнавишти фоҷиавии рассоми баталист (мусаввири майдони ҳарб) аст. Дар романи “Ким” (1901), талошҳои маънавии қаҳрамоне, ки миёни интихоби ду тамаддуни бузург – Ғарб ва шарқ истодааст, тасвир шудаанд. Ин ду асар аз ҷониби муосирон эътироф гардидаанд. Маҷмӯаҳои “Сурудҳои сарбозхона” (1892), “Ҳафт баҳр” (1896), “Панҷ қавм” (1903) низ ба Киплинг шуҳрат оварданд. Як силсила осори Киплинг барои наврасон, масалан, повести саргузаштии “Баҳрнавардони шуҷоъ” (1897); “Фақат афсонаҳо” (1902), ҳамчунин ҳикояҳои “Китоби ҷангалҳо” (1894) ва “Китоби дуввуми ҷангалҳо” (1895) дар бораи писарбачае бо номи Маугли, ки дар ҷангал миёни ҳайвонот ба камол расидааст, маъруфият пайдо карда, сазовори чандин ҷоиза шуданд.

Киплинг дар ин ду китоб сиёсати мустамликадории Англияро ошкор карда, ҳақиқати онро ба миллатҳои истеъморшудаи Осиёву Африқо нишон дод. “Китоби ҷангал” бо номи “Маугли” ва асари “Ринни-Тикки-Тави” (1976 ва 1989; баргардони Уктами Холиқназар) ба забони тоҷикӣ тарҷума ва нашр шудаанд.

Маҷмӯаи ҳикояҳои “Амалҳову аксуламалҳо” (1909), “Маҷмӯаи мавҷудот” (1917), “Достонҳои хушкию баҳрӣ” (1923), “Вомҳо ва эътиборҳо” (1926) аз дигар осори машҳури ӯ мебошанд. Дар маҷмӯъ Киплинг беш аз 35 ҷилд китоб навиштааст ва аз зумраи нахустин нависандагони англис аст, ки сазовори ҷоизаи Нобел (1907) гардидааст.

Бозчоп аз Энсиклопедия миллии тоҷик. – Душанбе, 2022. – Ҷ.10. – С. 121-122

Муаллиф: И. Ориф.

Таҳияи Замира Давлатова,
корманди шуъбаи
библиографияи миллӣ