Сад соли Маҳмуд  Тоҳирӣ

Маҳмуд Тоҳирӣ бо донишу маҳорат, бо лаҳни хушу гуфтори ширин, бо шўхиву зарофатҳои намакин, бо овози дилнишину маҳорати хуби сарояндагӣ, бо лутфи сухан, шеърдониву шеърхониҳояш, бо дили  пурмеҳру хислатҳои наҷибаш азизи дили  аҳли фарҳанг  ва мардуми тоҷик гардида буд. Тамоми аҳли ҳунар ва кормандони театр, аҳли эҷоди  «Тоҷикфилм»  ва садову симои тоҷик устод Тоҳириро дўст медоштанду эҳтиром мекарданд.

ТОҲИРӢ МАҲМУД  ИСКАНДАР  21-уми  ноябри соли 1925 дар шаҳри Машҳади Эрон таваллуд шудааст ва соли 1943 студияи театрии шаҳри Машҳадро хатм  кардааст.  Солҳои 1943-1956 узви дастаи ҳаваскорони санъати шаҳри Боку буда, дарси маҳорати актёриро аз устоди санъати Озарбойҷон  Ягонӣ Ризо  омўхтааст. Сипас ба пешбарии Е. И. Мителман ба Театри давлатии  академии  драмаи  тоҷик ба номи А. Лоҳутӣ ба кор омад. Аз соли 1956 ҳунарманди ҳамин театр буд. Аз      ҳамон сол то аввали солҳои 90 дар Душанбе зисту кору эҷод кард.

Маҳмуд Тоҳирӣ, ки як ҳунарманди ҳирфаӣ ва офарандаи даҳҳо симои хотирмон дар театр ва синамои кишвар буд, шояд барои тоҷикистониён бештар  чун барандаи барномаи хеле ҷолиби “Бағараз панд”-и шабакаи ягонаи телевизиони Тоҷикистони Шӯравӣ ошно бошад. Ин барнома ҳар ҳафта пахш  мешуд ва ровии хушсаводи он Маҳмуд Тоҳирӣ бо симои зебову нуронӣ пандномаҳои бузургонро қироат мекард ва саҳнаҳоеро муаррифӣ менамуд. Шўҳрат ва маҳбубияте, ки охири солҳои ҳафтод то миёнаҳои солҳои ҳаштод шодравон касб карда буд, маҳз тавассути намоиши бадеӣ ва панду ахлоқии  «Беғараз панд» ба миён омад.

Қадру манзалати эҷодкор аз каму зиёд чоп кардани китоб, каму зиёд будани оҳанг,  мусаввара ё иҷрои нақш набудааст. Муҳим он аст, ки чӣ гуфтааст, чӣ гуна гуфтааст, чӣ гуна сурудааст, чӣ гуна офаридааст. Тамошобинон  ўро на чун ҳунарпеша, балки мисли як пири хирадманд қабул карданд ва пандҳояшро аз дилу ҷон пазируфтанд. Бо нигоҳи самимӣ, бо табассумҳои латиф, бо симои андешамандона ва суханҳои гуҳарбору шакаррез ба дили тамошобин ҷой гирифт.

Дар саҳнаи театри овозадори ба номи Лоҳутӣ Маҳмуд Тоҳирӣ то лаҳзаҳои Тоҷикистонро тарк карданаш ҳунарнамоӣ кардааст. Тоҳирӣ нақшҳои драмавию фоҷиавӣ, ҳаҷвӣ ва мазҳакавиро хеле моҳирона иҷро  мекард. Вай дар саҳнаи театр зиёда аз 50 нақш офаридааст:  меҳмони ҳинду («Саодат»-и С . Саидмуродов  ва  М. Рабиев), тоҷири афғонӣ («Орзу»-и М. Назаров), Искандар («Кўпрук»-и  Ф. Ниёзӣ), посбон («Гарнизон таслим намешавад»-и Ҷ. Икромӣ), Амир Олимхон ва Хуршед («Ҳуррият»-и Ғ. Абдулло), Панталоне («Хизматгори ду хоҷа»-и К. Голдони), духтур («Модарандар»-и  О. Балзак), Камол («Беватан»-и С. Сафаров), дарвеш («Шаби гирифтани моҳ»-и М. Карим), пирамард («Лаҳзаи ҷовид»-и М. Бахтӣ), профессор («Зистан мехоҳад»-и М. Ҳакимова), Олим («Қуллаи Фудзияма»-и Ч. Айтматов ва Қ. Муҳаммадҷонов), Осип («Ревизор»-и Н. В. Гогол), Тересий («Эдип»-и Софокл), бобои Зариф («Ҷияни хира»-и Ш. Содиқов) ва ғайра.

Воқеаи муҳими ҳаёти театрии солҳои 80-уми садаи бист дар театри тоҷик таҳияи фоҷиаи «Эдип» гардид. Дар ин намоиш нақши ғайбдони нобино Тиресий, ки онро Маҳмуд Тоҳирӣ офаридааст, бо самимият ва бадеияти волои худ фарқ карда меистад. Тоҳирӣ Тиресийро мӯйсафеди барнодил ва солим таҷассум намудааст. Руҳи ӯ қавӣ, нияташ пок, андешааш солим, нигоҳаш ба зиндагӣ нек ва нисбат ба беадолатиҳо оштинопазир мебошад. Тиресий – Тоҳирӣ баръало эҳсос менамояд, ки шунидани ҳақиқати даҳшатбор ҳам барои Эдип ва ҳам барои аҳли Фив хеле гарон хоҳад афтод, қатъи назар аз ин, ӯ наметавонад ҳақиқати ҳолро ниҳон дорад.

Маҳмуд Тоҳирӣ бо донишу маҳорат, бо лаҳни хушу гуфтори ширин, бо шўхиву зарофатҳои намакин, бо овози дилнишину маҳорати хуби сарояндагӣ, бо лутфи сухан, шеърдониву шеърхониҳояш, бо дили  пурмеҳру хислатҳои наҷибаш азизи дили  аҳли фарҳанг  ва мардуми тоҷик гардида буд. Тамоми аҳли ҳунар ва кормандони театр, аҳли эҷоди  «Тоҷикфилм»  ва садову симои тоҷик устод Тоҳириро дўст медоштанду эҳтиром мекарданд.

Тоҳирӣ дар 62 филм иштирок кардааст, аз ҷумла дар 16-тои он нақшҳои асосӣ бозидааст:  Маҷ («Қисмати шоир»), Мирзонур («Нисо»), Нонвой (Ҳасани аробакаш»), Абдулатиф («Тобистони 1943»),  марди фаранҷипўш («Вохўрӣ дар назди масҷиди кўҳна»),  осиёбон («Вақте ки осиёб боз монд»), ҷангалбон («Панҷ нафар дар пайраҳа»),  домод («Арўс ва домод»), профессор («Паланг лозим»),  Назарбой («Имрўз ва ҳама рўз») ва ғайра.

Маҳмуд Тоҳирӣ – ҳунарманди театр ва кинои тоҷик, Артисти Хизматнишондодаи РСС  Тоҷикистон (1977)  бо медали «Барои меҳнати шуҷоатнок»,  Грамотаи  Фахрии  Президиуми Совети Олии РСС Тоҷикистон  мукофотонида шудааст.

Маҳмуд  Тоҳирӣ соли 1990 ба Олмон кўчид ва дар он ҷо вафот кард. Дар ёди мо, мухлисон номи ў ҳамеша зиндаву ҷовид боқӣ хоҳад  монд.      / аз интернет/

МАТЛАБИ БЕШТАР ДАР БОРАИ МАҲМУД ТОҲИРӢ:

1.Маҳмуд Тоҳирӣ ҳунарманд ва инсони наҷиб // Ҷумҳурият. – 2024. – 31 июл.

2.Ғаниева, А. Оҳангари санъат : Маҳмуд Тоҳирӣ 60 сола шуд //  Адабиёт ва санъат. – 1988. – 13 октябр.

3.Қодир, О. “Беғараз панд” –и ӯ дар ёди мост: Роҷеъ ба ҳаёт ва фаъолияти  ҳунарманди шинохтаи театри ба номи А.Лоҳутӣ Маҳмуд Тоҳирӣ

4.Табарӣ, М. Ба “Беғараз панд” ҳар насл ниёзманд : Оид ба фаъолияти устоди саҳнаи театри тоҷик Маҳмуд Тоҳирӣ // Адабиёт ва санъат. – 2015. – 27 август.

Библиографияи миллӣ