Сайре дар шумораи аввали маҷаллаи “Адаб” дар соли 2025

Мо хуб касеро, ки бувад, бад нанависем,
Болотар аз он чиз, ки бошад, нанависем.

Осифи Улфат

Аввалин шумораи соли 2025-уми маҷаллаи илмӣ, адабӣ ва таълимию маърифатии “Адаб” дастарси хонанда шуд ва ба Муассисаи давлатии “Китобхонаи миллӣ”-и Дастгоҳи иҷроияи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон низ расид.

Бахши “Аз Рӯдакӣ то имрӯз”  бо сарсухани кӯтоҳу зебое бахшида ба ҷашни 80 солагии донишманди шинохта, доктори илмҳои фалсафа, корманди Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Комил Бекзода оғоз гашта, мақолаи ин донишманди шинохта таҳти унвони “Абулқосим Фирдавсӣ эҳёгари фарҳанги асили ориёӣ”-ро манзури хонандагон гардонида аст. Мақола ба масъалаҳое ишорат мекунад, ки ба мавзӯи шуубия мутааллиқанд. Калимаи шуубия ба таври умумӣ номи ҷунбишест, ки сарчашмаҳои исломӣ фаъолияти шоиронаи Фирдавсиро каму беш ба шуубия алоқаманд медонистанд. Аммо Фирдавсӣ нажодпараст ва мазҳабпараст набуд. Ӯ шоир ва мутафаккири миллатдӯст, инсондӯст, ватанпараст ва ҳаводору сарсупурдаи адлу дод буд.

Мақолаи дигаре, ки дар бахши “Аз Рӯдакӣ то имрӯз”  пешкаши ҳаводорон мегардад “Одинамуҳаммад Маъдани Понғозӣ: Ба лавҳи орази Хуршед бастам нақши мазмунро” ном дорад. Муаллифи он доктори илмҳои филологӣ, профессори донишгоҳи миллии Тоҷикистон Субҳон Амирзода мебошад. Мақола ба ҳаёт ва эҷодиёти шоири нимаи якуми асри XIX Маъдан бахшида шуда, шиносоӣ бо  андешаҳои Маъдан аз фарорасии тамоили нави рӯшангарии эҳёи адабиёти тоҷик дар нимаи дуввуми асри ХIХ  башорат медиҳад. Дар фарҷоми бахш мухаммасе аз Мақсудалӣ Муҳаммадалӣ бар ғазали Одинамуҳаммад Маъдани Понғозӣ оварда шудааст.

Ба ёди меҳанам ҷони ғариб яксар кунад бозӣ,

Дилам ором намебошад ба дарди сар кунад бозӣ,

Хумори сарзамини ман ба чашми тар кунад бозӣ,

“Лаби майгуни ӯ то бар лаби соғар кунад бозӣ,

Қиёмат ҳамчу субҳ аз домани маҳшар кунад бозӣ”

“Анҷуманоро” дар воқеъ ҳам чеҳраи ду шахсияти нотакрори анҷуманро якҷо овардааст. Мусоҳибаи рӯзноманигори хушбаён ва нависандаи пуркору пухтакор марҳум Ҳокими Азизро бо адабиётшинос, нависанда ва тарҷумони маъруф, узви Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон, Ходими хизматнишондодаи илми ҶШС Тоҷикистон, барандаи Ҷоизаи ба номи Садриддин Айнӣ Раҳим Ҳошим (1908-1993) манзури ҳаводорони каломи ноби тоҷикӣ гардондааст. Бояд гуфт, ки Ҳокими Азиз (1960-2022) бо аксарияти чеҳраҳои илмиву адабии кишвар вохӯрда, бо эшон мусоҳибаҳои  ҷолиби ихтисосӣ ҷой додааст. Мусоҳибаи мазкур ҳафтае пеш аз фавти устод Раҳим Ҳошим (моҳи октябри соли 1993) сурат гирифтаву дар нашрияи “Озодӣ ва инкишоф” (2001, № 9, 28 декабр) чоп шуда буд. “Раҳим Ҳошим: Шукр мекунам, ки дар адабиёт аз худ ному нишоне гузоштаам”. Ин мусоҳиба басо ҷолибу хонданӣ буда, барои шинохти адиб ва эҷодиёти ӯ ба мо кӯмак мерасонад.

Бахши дигари “Адаб” “Кошонаи меҳр” ном дошта, дар он мақолаи Саидумрон Саидов, дотсенти кафедраи адабиёти классикии ДДХ ба номи академик Б.Ғафуров “Олими амин ва инсони шариф” рӯи саҳфа ҷой ёфтааст. Дар он сухан перомуни ҳамкориҳои муаллиф бо донишманди варзида Нуруллохон Ғиёсов – устоди Донишгоҳи давлатии Хуҷанд ба номи Б.Ғафуров меравад. Ҳамкории аввалини эшон ҳангоми таҳияи китоби “Роҳоварди қалам” соли 1993 ба вуқуъ пайваста, баъдан дар таълифу таҳияи силсилаи китобҳо ва мақолаҳои илмӣ идома ёфтааст.  

Яке аз бахшҳои муҳими маҷалла “Сеҳри ҳалол” унвон гирифтааст. Қаҳрамони навбатии “Сеҳри ҳалол” аввалин зани осиёие, ки барандаи ҷоизаи Нобели адабиёт шуд, адибхонуми куриёӣ Ҳон Конг мебошад.  Ин бахш чаҳор қисмати ҷолиб дорад: “Аввалин зани осиёие, ки барандаи ҷоизаи Нобели адабиёт шуд”, “Нахустин мусоҳибаи Ҳон Конг”, “Нур ва ришта”, “Навиштан пурсишгарии бепоён аз зиндагӣ аст”. Се қисмати аввал ба қалами Шодӣ Шокирзода тааллуқ дошта, муаллиф зиндагиномаи нависандаи аҳли Кореяи Ҷанубӣ Ҳон Конгро ҳамроҳ бо таҳлили осори ӯ бисёр батафсил ва фарогир ривоят кардааст. Ҳамчунин дар мавриди романҳои нависанда, ки ҳар яке дорои як таърихчаи ба худ хосе аст, суҳбат карда, аз китобҳои “Гиёҳхор”,”Дарсҳои юнонӣ”, “Аъмоли инсонӣ”, “Китоби сафед”, “Мо ҷудо намешавем” ва сабки навишти Ҳон Конг ҳарф мезанад.

Ба гуфтаи Кумитаи Нобел, Ҳон ба хотири “насри бисёр шоиронае, ки ба осебҳои таърихӣ мепардозад ва шиканандагии зиндагии башарро ошкор мекунад” моҳи декабри соли 2024 ҷоизаи Нобели адабиётро дарёфт. Ҳон Конг аввалин зани осиёӣ ва 18-умин зан дар ҷаҳон аст, ки ҷоизаи муътабари ҷаҳониро сазовор гашт. Ҳон Конг нависандаест, ки аз таърих ва фарҳанги кишвараш барои навиштани асарҳои худ ба таври васеъ истифода мекунад.

Дар зимн, пас аз хондани мақола завқи мутолиаи асарҳои ин нависандаи кореягӣ боло мегирад.

Дар бахши “Аз ганҷинаи адабиёти ҷаҳон” Ҷуброн Халил Ҷуброн нависанда, шоир ва наққоши пуровозаи лубнонӣ аз тарафи Фаромарзи Ҷавоҳириниё муаррифӣ шудааст. Навиштаҳояш, бахусус китоби “Паёмбар”-и ӯ то беш аз 50 сол дар қатори пурфурӯштарин китобҳои адабии ҷаҳон ба шумор рафта, қуллаи фалсафаи адиб аст ва зиёда ба 100 забони олам тарҷума шудааст. Ҳамчунин, пораҳое аз осори ӯ овардаанд, то хонанда бештар дар бораи адиб маълумот ба даст орад.

Дар идома аз зиндагинома ва осори яке аз чеҳраҳои барҷастаи адабиёти рус дар асри XIX Анна Андреевна Ахматова мақолае бо унвони “Анна Ахматова бузургтарин шоири зани Руссия” мутааллиқ ба қалами Шодӣ Шокирзода дарҷ шудааст. Чанд шеъру рубоӣ дар тарҷумаи адибони тоҷик Фарзона, Камол Насрулло, Искандар Идизода ва Шодӣ Шокирзода пешкаши хонандагони нуктасанҷи маҷалла гардидаанд.

Бахши баъдӣ “Ганҷи шойгон” ном дошта, мақолаи зери унвони ”Катибаҳои кӯҳистон ва аҳамияти таърихии онҳо” бозгӯи таърихи беш аз ҳазорсолаи катибанависӣ мебошад. Аз гуфтаи шодравон Амон Нуров ва инчунин Бобоҷон Ғафуров бармеояд, ки ин мероси гаронбаҳо дар қаламрави Кӯҳистони Мастчоҳи кишварамон таърихи деринтар дорад. “Агар пайдоиши катибанависиро дар Эрон ба асрҳои шонздаҳ мансуб донанд, ин ҳунари воло дар Кӯҳистони Мастчоҳ аз асри ёздаҳ оғоз гардидааст ва катибанависонии мастчоҳӣ асосан зодагони рустои Оббурдон будаанд.” Аз ҷумла куҳантарин катиба соли 484-и ҳиҷрӣ мутобиқ ба 1091 мелодӣ дар атрофи қабристони деҳаи Оббурдон ёфт шудааст. Намунаҳое низ аз катибаҳои мазору оромгоҳҳо, сари роҳҳо ва чашмаҳо, катибаҳои дар хонаҳо ҳаккокишуда ва катибаҳои беном ҳамчун Ганҷи парешон оварда шудаанд.

“Лутфи латиф” – бахши хотимавии маҷалла барои фароғати хонандагони закии худ аз тарафи Нурбахши Ҷаҳонгир таҳия шудааст, ки “Ханда ҳам доруст, чун дорад ҳадаф”  номгузорӣ шудааст.

Дар фароварди маҷаллаи “Адаб” шеърҳои хуби марҳум Мавҷигули Зардодхон – шоири боистеъдоди тоҷик оварда шудаанд, ки бо қолаби куҳан печидагиҳои замони навро тараннум ва бозгӯ мекунад. Мавҷигул аз ҷумлаи шоироне буд, ки умри хеле кутоҳ (47 сол) дид ва дар ин умри кутоҳ аз худ мероси арзишманд боқӣ гузошт.

Гуфтанист, ки маҷаллаи илмӣ, адабӣ ва таълимию маърифатии “Адаб” мутааллиқ ба “Маркази омӯзиш, таҳқиқ, тарҷума ва нашри адабиёти ҷаҳон” мебошад, ки  аз моҳи апрели соли 2007 чоп мешавад. Сардабири он Шодӣ Шокирзода буда, Саид Нуриддин Саид, Муҳаммадюсуф Имомзода, Низомиддин Зоҳидӣ, Аҳмадҷон Раҳматзод, Фарзона, Ҳабибулло Раҷабов, Шодимуҳаммад Сӯфизода ва Абдурашид Самадов мушовирони маҷалла мебошанд.

Махфират Муҳиддинова, бахши матбуот ва робита бо ҷомеа.