Таҳдидҳои замони муосир ва таъсири онҳо ба суботи сиёсии Ҷумҳурии Тоҷикистон

Чунин ном дорад унвони диссертатсия барои дарёфти дараҷаи илмии доктори илмҳои сиёсӣ аз рӯи ихтисоси 23.00.02 – Ниҳодҳо, равандҳо ва технологияҳои сиёсӣ, ки аз ҷониби Сафарализода Хуҷамурод Қуддус навишта шудааст.

Ҳадафи ин таҳқиқот муайян кардани сабабҳои пайдоиши таҳдидҳои замони муосир ва нишон додани таъсири онҳо ба суботи сиёсии Ҷумҳурии Тоҷикистон унвон шудааст ва барои амалӣ гардонидани мақсад ва дарёфти роҳу усулҳои коҳиш додани зарару зиёни ин гуна таҳдидҳо чанд вазифаи муҳим мавриди иҷро қарор гирифтааст.ё Аз ҷумла:

– омӯзиши ҷанбаҳои назариявию консептуалии сатҳи пажӯҳиши таҳдидҳо ва дар ин замина нишон додани хусусиятҳои муҳимми ташаккулёбии таҳдидҳои замони муосир;

– дар асоси омӯзиши алоқамандӣ, тафовутҳои байниҳамдигарӣ ва нишонаҳои фарқкунандаи хавф, хатар ва таҳдид муайян кардани умумият ва махсусияти онҳо;

– пажӯҳиши шаклҳои зоҳиршавии таҳдидҳои замони муосир ва нишон додани хусусиятҳои муҳимми онҳо;

– дар заминаи таҳлилу баррасии назария ва консепсияҳои илмӣ асоснок намудани зарурати таҳдидшиносӣ дар низоми идоракунии давлатӣ;

– асоснок кардани пайдоиши таҳдидҳои беруна дар раванди бархӯрди манфиатҳои миллию геополитикӣ ва нишон додани амалкардҳои тахрибии як гурӯҳ давлатҳо дар ҳудудҳои давлатҳои дигар;

– муайян кардани сабабҳо ва заминаҳои пайдоиши таҳдидҳои дохилӣ дар шароити тағйирпазирии ҷомеа ва нишон додани оқибатҳои ногувори онҳо барои дурнамои рушди мамлакат;

– асоснок намудани пайдоиши таҳдиду хатарҳо дар шароити пешрафти илмию техникӣ ва пешниҳод кардани тавсияҳои амалӣ барои пешгирии оқибатҳои манфии онҳо;

– таҳқиқи пайдоиши таҳдидҳои замони муосир дар шароити рушди василаҳои иттилоотию иртиботӣ ва муайян кардани роҳу усулҳои пешгирӣ кардани оқибатҳои манфии онҳо;

– муайян кардани нақш ва мавқеи «неруи нарм» ва «неруи ҳушманд» дар низоми амнияти миллӣ, нишон додани хавфу хатари истифодаи онҳо аз ҷониби субъектҳои хориҷӣ;

– таҳқиқи сабабҳо ва омилҳои бавуҷудоварандаи инқилобҳои ранга ва нишон додани хавфу хатари онҳо ба суботи сиёсии Ҷумҳурии Тоҷикистон;

– муайян кардани хавфу хатари шабакаҳои иҷтимоии интернетӣ ва нишон додани таъсири онҳо ба суботи сиёсии Ҷумҳурии Тоҷикистон;

– таҳлили ҷанбаҳои гуногуни амнияти идеологии кишвар ва дар ин замина ошкор намудани шаклҳои зоҳиршавии таҳдидҳои идеологӣ ҳамчун омили халалдоркунандаи суботи сиёсии ҷомеа;

– нишон додани нақш ва мавқеи таъмини амнияти идеологӣ дар ҳифзи суботи сиёсии Ҷумҳурии Тоҷикистон;

– муайян кардани таҳдиду хатари терроризм, радикализми динӣ ва экстремизми сиёсӣ дар марҳилаи кунунии давлатдории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва нишон додани сабабҳои пайдоиши онҳо.

Муаллиф таҳдидҳои замони муосир ҳамчун омили халалдоркунандаи суботи сиёсии ҷомеаро объекти таҳқиқ қарор додааст ва аз хусусиятҳои раванди пайдоиши таҳдидҳои замони муосир ва таъсири онҳо ба суботи сиёсии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба унвони предмети таҳқиқ ном бурдааст.

Муаллифи рисола ба ин назар аст, ки таҳдидҳои  замони муосир бо номуайянии худ дар шакли хавфҳо ва таҳдидҳои ғайрианъанавӣ зоҳир мешаванд. Бинобар ин, онҳо ба омӯзиш ва пажӯҳиши доимӣ ниёз доранд. Барои оне, ки оқибатҳои ногувори таҳдидҳои замони муосир пешгирӣ гардида, зарару зиёни онҳо коҳиш дода шаванд, дар навбати аввал зарур аст, ки сарчашмаи пайдоиш ва табиати онҳо муайян карда шаванд. Субъекти таъмини амният замоне метавонад дар самти мубориза бо таҳдидҳои воқеӣ ва пешгирии таҳдидҳои эҳтимолӣ муваффақият ба даст орад, ки агар дар бораи сарчашмаи пайдоиш ва табиати ин гуна таҳдидҳо маълумот ва иттилооти кофӣ дошта бошад. Ғайр аз ин, дар шароити имрӯза дар баробари намояндагони ҳокимияти давлатӣ бояд шаҳрвандони қаторӣ низ дар бораи таҳдидҳо маълумоти кофӣ дошта бошанд. Мубориза бо таҳдид замоне натиҷаи дилхоҳ медиҳад, ки агар сокинони кишвар мавҷудияти таҳдидҳои замони муосирро дарк намуда, оқибатҳои манфии онҳоро эътироф карда бошанд. Аз ин рӯ, мафкурасозӣ ва пешбурди фаъолияти идеологӣ дар мувофиқа бо сохти конститутсионии давлат бояд дар сатҳи баланд ба роҳ монда шавад. Дар ин раванд ҳамаи ниҳодҳои давлатию ҷамъиятӣ вобаста ба нақши иҷтимоии худ вазифаҳои идеологии хешро бояд дар сатҳи зарурӣ иҷро намоянд. Агар як ниҳод аз ӯҳдаи иҷроиши вазифаҳои идеологии худ набарояд ва кори онро ниҳодҳои дигар анҷом диҳанд, раванди мафкурасозӣ халалдор шуда, суботи сиёсӣ осебпазир мегардад.

Ин таҳқиқот дар фосилаи замонии 5 сол (солҳои 2018-2023) дар кафедраи равандҳои сиёсӣ дар Тоҷикистони факултети фалсафаи Донишгоҳи миллии Тоҷикистон анҷом шудааст. Дар он дигаргуниҳои се даҳсолаи охир ҳамчун заминаи пайдоиши таҳдиду хатарҳои нав интихоб гардидааст.

Гуфта шудааст, ки баъди фурӯпошии Иттиҳоди Шуравӣ ва анҷомёбии ҷанги сард тавозуни қувваҳои ҷаҳонӣ тағйир ёфта, дар низоми муносибатҳои байналмилалӣ низ дигаргуниҳои ҷиддӣ ба амал меоянд. Яку якбора афзоиш ёфтани низоъҳои этникӣ, ҷангҳои шаҳрвандӣ, инқилобҳои ранга ва бетартибиҳои сиёсӣ, пайдоиши терроризм, радикализми динӣ, экстремизми сиёсӣ, ҷангҳои иттилоотӣ ва ғ. хоси ин давраи таърихӣ мебошанд. Ҷумҳурии Тоҷикистон дар чунин шароити мураккаб истиқлолияти давлатӣ ба даст овард ва дар як муддати кутоҳ ба ҷанги шаҳрвандӣ кашида шуд. Ба ҳамаи ин нигоҳ накарда асри XXIба таърихи инсоният ҳамчун асри пурфоҷеа ворид шуд. Тули ду даҳсолаи охир фаъолияти тахрибии ташкилотҳои террористию экстремистӣ, шомил гардидани ҷавонон ба сафи онҳо, анҷом додани ҳуҷумҳои иттилоотӣ, назарфиребии сиёсӣ ва монанди инҳо ба амнияти миллии Ҷумҳури Тоҷикистон мустақиман таҳдид намуда истодаанд. Таҳдидҳои замони муосир аз таҳдидҳои даҳсолаҳои қаблӣ аз рӯйи як қатор хусусиятҳои худ фарқ менамоянд ва чунин тафовут дар таҳқиқот ба таври муфассал таҳлил гардидаанд.

Метавон ҷанбаҳои дигари ин рисолаи илмиро ба риштаи таҳлил кашид, аммо бо ҳамин иктифо мекунем ва хоҳишмандонро барои шиносоӣ бо муҳтавои ин рисолаи илмӣ ва автореферати он ба шуъбаи рисолаҳои илмии Муассисаи давлатии “Китобхонаи миллӣ”-и Дастгоҳи иҷроияи Президенти Тоҷикистон даъват мекунем.

Манижа Шерхонова, сардори шуъбаи рисолаҳои илмӣ