Фарида Давлатова: Дастовардҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон дар давраи соҳибистиқлолӣ

Тавре ки ба ҳамагон маълум аст, 9 – уми сентябри соли 1991 Ҷумҳурии Тоҷикистон расман Истиқлоли давлатиро эълон кард. Қабули ин қарори муҳими таърихӣ ба он оварда расонид, ки дар харитаи сиёсии ҷаҳон давлати наве бо номи Тоҷикистон пайдо шуда, аз ҷониби давлатҳои бонуфуз ва ҷаҳони эътироф шуд. Бояд гуфт, ки ин санади муҳим ба тоҷикон озодӣ ва соҳибихтиёрӣ бахшида ба онҳо имкон дод, ки пас аз ҳазорҳо сол сутунҳои давлати миллиро эҳё кунанд. Истиқлоли давлатӣ аз давлати тозабунёд ташкили низоми нави ҳуқуқӣ, таҳия ва қабули қонунҳоеро, ки ба стандартҳои байналмилалии муайянкунандаи шакли идоракунӣ мувофиқ, фароҳам овардани шароити муносиби зиндагӣ барои аҳолӣ ва ҳамзамон таъмини ҳуқуқу озодиҳои инсонро талаб намуд.

Яке аз дастовардҳои бузургтарин ва беназири солҳои аввали соҳибихтиёрии давлат қабули Конститутсия мебошад. Қобили зикр аст, ки Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон бо дарназардошти арзишҳои волои ҳуқуқи байналмилалӣ, таҷрибаи пешқадами кишварҳои мутамаддин, таҳлили муқоисавию ҳуқуқии низоми ҳуқуқии кишварҳои пешрафта, давлатдорӣ ва анъанаву урфу одатҳои миллии тоҷик таҳия ва қабул гардидааст.

Ба даст овардани истиқлоли давлатӣ барои мардуми тоҷик рӯйдоди муҳими таърихӣ гардид. Маҳз аз ҳамин сана ҳисобкунии таърихи навини кишвари мо оғоз ёфт. Дар ин солҳо ҷумҳурӣ мушкилоти зиёдеро аз сар гузаронид: ҷанги шаҳрвандӣ, гуруснагӣ ва якчанд бӯҳрони иқтисодӣ. Бо вуҷуди оғози душвор, кишвар тавонист муваффақ шавад. Бояд зикр намуд, ки нақш ва хидматҳои барҷастаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар ташаккули давлатдории навтарин, эҳёи давлати миллӣ, таъмини сулҳу ваҳдат ва баланд бардоштани нуфузи Тоҷикистон дар арсаи байналмилалӣ бебаҳс мебошанд. Идеяи сулҳу ризоияти миллӣ, ки аз ҷониби ҳамаи миллатҳо дастгирии ҳамаҷонибаи кишварҳои кафил ва созмонҳои бонуфузи байналмилалӣ 27 июни соли 1997 Созишномаи умумӣ дар бораи таъсиси сулҳ ва ризоияти миллӣ дар Тоҷикистон ба имзо расид.

Дар ин солҳо сохти нави ҷамъиятӣ ташаккул ёфт, ки ба руҳияи демократия ва ҷомеаи шаҳрвандӣ ҷавобгӯ аст, иқтисоди бозорӣ рушд карда, натиҷаҳо ба тарзи ҳаёти аъзои ҷомеа таъсири мусбат мерасонанд. “Сиёсати дарҳои боз” – и эълонкардаи роҳбарияти кишвар ба Тоҷикистон имкон дод, ки бо бисёр давлатҳои ҷаҳон, созмонҳои бонуфузи байналмилалӣ ва ноҳодҳои молиявии ҷаҳонӣ ҳамкориҳои мутақобилан судмандро ба роҳ монад ва бомувафаққият рушд диҳад. Дар як муддати кӯтоҳ Тоҷикистон ба ҳайси актори комилҳуқуқи муносибатҳои байналмилалӣ ва узви эътирофшудаи бисёр созмонҳои байналмилаливу минтақавӣ табдил ёфтааст, ки дар доираи онҳо айни замон дар ҳалли масъалаҳои ҳаётан муҳими глобалӣ ва минтақавӣ фаъолона иштирок менамояд.

Ташаббусҳои саривақтӣ ва иқдомҳои фаъолонаи Пешвои миллат дар ҳалли масъалаҳои доғи сайёра аз қабили таъмини аҳолии рӯйи замин бо оби нӯшокӣ, дар ин росто, эълон намудани соли 2003 – “Соли оби тоза” ва таҳияи барномаи дарозмуддати “Даҳсолаи байналмилалии” “Об барои хаёт” (2005-2015), ки аз ҷониби СММ бо ҷонибдории 141 кишвар ба тасвиб расид, эътибор ва нуфузи Тоҷикистонро дар арсаи ҷаҳон боло бурд. Тоҷикистон дар доираи ин барнома як сисила тадбирҳои муҳимми сатҳи байналмилалиро дар шаҳри Душанбе созмон дод, ки аз ҷониби мутахассисон ва коршиносони хориҷӣ баҳои баланд гирифтанд.

Соли 2002 пойтахти Тоҷикистон шаҳри Душанбе тавонист ба ҳайси “Шаҳри сулҳ” сазовори ҷоизаи Юнеско гардад ва соли 2003 “Шашмақом” ҳамчун мусиқии Тоҷикистон ва Ӯзбекистон ба ҳайси шоҳкории шифоҳӣ ва фарҳангии мероси ғайримоддии башарият ба феҳристи Юнеско ворид гардид. Ҳамчунин соли 2010 бо қарори 34-умин ҷаласаи Кумитаи мероси умумиҷаҳонии ЮНЕСКО шомил гардид.

Дар давраи истиқлол шумораи аҳолии кишвар аз 5,5 миллион то 10 миллион нафар афзуд. Аз рӯи суъати афзоиши аҳолӣ дар 33 сол Тоҷикистон дар байни ҷумҳуриҳои собиқ иттиҳоди шӯравӣ ҷои аввалро ишғол намуда, сатҳу сифати зиндагии мардум ба куллӣ беҳтар гардид.

Ҳамаи дастовардҳое, ки мо дар солҳои соҳибистиқлолӣ таҳти роҳбарии Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ноил шудем, дар таърихи халқ ва давлатдории Тоҷикистон сабт хоҳанд шуд. Таҷрибаи рушди мустақили кишвар садоқати роҳи интихобкардаи Пешвои миллат ва сиёсати бунёди нави давлатро собит кард. Таърихи навини давлатдории тоҷик бори дигар ҳақиқатро тасдиқ кард, ки халқи бонангу номуси мо, ки дорои иқтидори солиму хирадмандона ва тавоно мебошад, қодир аст аз ҳар гуна саргузашт пешгирӣ намуда, дар арсаи байналмилалӣ обрӯ ва мақоми давлати тоҷиконро ҳимоя намояд.

Фарида Давлатова, ходими хурди илмии шуъбаи Шарқи Миёна ва Наздики Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон.

 Аз китоби “Истиқлол –омили рушди устувор”.

 Таҳияи Зебонисо Давлатова, мутахассиси пешбари Медиатекаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон