Вожаи  «дирафш» дар «Шоҳномаи»-и  Абулқосим  Фирдавсӣ.  Бахши дуюм

ДИРАФШИ САРАФРОЗ–алами сарбаланду барафрошта:

Чу Рустам дирафши ҷаҳондор шоҳ,

Нигоҳ кард к-омад пазира ба роҳ.

(Бозгашти Рустам ба Эронзамин)

ДИРАФШИ СИЁҲ  Ё СИЯҲ–дирафш ё алами ба ранги сиёҳ буда, ки он аломати лашкари Тўрон будааст:

Чу Рустам дирафши сияҳро бидид,

Ба кирдори шери жаён бардамид.

(Гурехтани Афросиёб аз Рустам)

ДИРАФШИ ШАБ–алами шаб, нишонии шаб:

Дигар рўз чун гашт равшан ҷаҳон,

Дирафши шаби тира шуд дар ниҳон.

(Куштани Исфандиёр аждаҳорро)

ДИРАФШИ НАБАРД–рояти ҷангӣ:

Суйи рост Густаҳми Навзар гард,

Биёмад, дамон бо дирафши набард.

(Разми ду сипоҳ бо андуҳ)

ДИРАФШИ ҲУМОЮН–дирафши хуҷаста ва муборак:

Саропарда аз шаҳр берун баред,

Дирафши ҳумоюн ба ҳомун баред.

(Андарзи Кайхусрав ва эрониён)

 

АЖДАҲОПАЙКАР ДИРАФШ –дирафше ,ки дар рўи он сурати аждаҳо тасвир шудааст (дирафши Рустам тасвири аждаҳо дошт):

Дирафшаш бидид аждаҳопайкар аст,

Бар он найза бар шери зарринсараст.

(Пурсидани Суҳроб номи  пешвоёни Эронро аз Ҳаҷир)

БА ГИРДИ ДИРАФШ АНДАР ОМАДАН–гирди алам ҷамъ шудан:

Сипоҳ андар омад ба гирди дирафш,

Ҳаво шуд зи гарди саворон бунафш.

(Шикаста шудани эрониён дар ҷанги туркон)

ПАРНИЁНӢ ДИРАФШ–дирафши парниёнӣ, дирафши ҳарир:

Зи бас найзаву парниёнӣ дирафш,

Ситора шуда сурху зарду бунафш.

(Рафтани Исфандиёр ба дидори хонаи Каъба)

Зи бас найзаву теғҳои  бунафш,

     Ҳаво гашт пур парниёнӣ дирафш.

(Расидани Исфандиёр ба кўҳ ба назди Гуштосп)

ПИЛПАЙКАР ДИРАФШ–дирафше, ки бар он нақш ва пайкари пил бошад:

Зада пеши ў пилпайкар дирафш,

Ба наздаш саворони зарринакафш.

(Пурсидани Суҳроб номи пешвоёни Эронро аз Ҳаҷир)

ХУРШЕДПАЙКАРИ ДИРАФШ–аламе, ки нақши хуршед дорад:

Яке бурзхуршеди пайкар дирафш,

Сараш моҳи заррин, ғилофаш бунафш.

(Пурсидани Суҳроб номи сардорони Эронро аз Ҳаҷир)

Або гурзу ба тоҷу заррина кафш ,

Паси пушт хуршедпайкар дирафш.

(Оростани Кайхусрав сипоҳи худро)

ДАРИДА ДИРАФШ–алами аз ҳам гусаста ва пора шуда:

Дарида дирафшу нугунсор  кўс,

Рухи номдорон баранг обнўс.

(Огоҳ  шудани Фаридун  аз кушатани Эраҷ)

РАНГИН ДИРАФШ–алами бо рангҳои гуногун:

Ҳама пушти пилон ба рангин дирафш,

Биороста сурху зарду бунафш.

(Рафтани Сом ба ҷанги Меҳроб)

ШЕРИ ПАЙКАР ДИРАФШ–алами дорои нақши шер:

Нишони сипаҳдори Эрон бунафш,

Бар он бора зад шери пайкар дирафш.

(Рамзи Кайхусрав ба Афросиёб ва  гирифта шудани Гангдиж)

КОВИЁНӢ ДИРАФШ–дирафши ковиён:

Ки ў буд бо кўсу зарина кафш,

Ҳам ў доштӣ ковиёнӣ дирафш.

(Саркашӣ кардани Тӯс аз Кайхусрав)

Ба пеш андарун ковиёнӣ дирафш,

 Ҷаҳон з-ў шуда сурху зарду банафш.

(Подшоҳии ў сад сол буд)

ДИРАФШИ ГУРГПАЙКАР-аламе, ки дорои нақши гург бошад:

Яке гургпайкар –дирафш аз бараш,

Бароварда аз парда заррин сараш.

(Пурсидани Суҳроб номи пешвоёни Эронро аз Ҳаҷир)

Ҳама рамзгоҳ шуд чу дарёи хун,

  Дирафши сипаҳдори Эрон нугун.

(Гурехтани Афросиёб аз Рустам)

Зи дарё чу хуршед барзад дирафш,

Чу масқул кард ин сарои бунафш.

(Ёфтани Баҳроми Гур ганҷи Ҷамшедро)

Сапеда чу бар зад зи боло дирафш,

Чу кофур шуд руйи чархи бунафш.

(Паймони Искандар бо Қидофа ва бозгашти ў)

Чу хуршед фардо барорад дирафш,

Дурафшон кунад  руйи чархи бунафш.

(Посух фиристодани Кайхусрав Афросиёбро)

Ҷаҳон шуд зи гарди саворон бунафш,

Замин пурсипоҳу ҳаво пурдирафш.

(Разми ду сипоҳ ба анбуҳ)

Чу пирўз гардам биёям барат,

Дирафшон кунам лашкару кишварат.

(Рафтани Баҳроми Чўбина ба ҷанги Совашоҳ)

ДУРАФШОНИ ДИРАФШ –дирафш ва ливои дурахшон:

Сияҳ ҷавшани хусравӣ дар бараш,

Дурафшон дирафши сияҳ бар сараш.

(Дилбохта шудани Малика-духтари Тойир ба Шопур)

Ситоем тоҷи шоҳаншоҳро,

Ки тахташ дирафшон кунад моҳро.

(Супурдани Ардашер кори подшоҳиро ба Шопур)

 

Аз китоби Иброҳим Пирмуҳаммадзода “Парчам”. Душанбе 2015.

 Хоҳишмандон метавонанд ин китобро дар толори хониши шуъбаи хидматрасонӣ ба шахсони имконияташон маҳдуд бихонанд.

Таҳияи рисолат ШЕРАЛИЕВА, мутахасиси пешбари шуъбаи хидматрасони  ба шахсони имконияташон маҳдуд.