“Ҷабри таърих”. Пажӯҳише аз фоҷеаи нависандаи хушноми тоҷик Ҷумъа Одина
«Ҷабри таърих» қиссаи мустанади таърихист аз рўзгори нависандаи муқтадири тоҷик шодравон Ҷумъа Одина. Воқеан, ҷабру ситаме, ки ба сари Ҷумъа Одина омад, ба сари ягон адиби дигари даврони шўравии тоҷик баъди солҳои чилуми садаи бист наомада: китоби ягон адиберо мисли романи «Гузашти айём»-Ҷумъа Одина ҳангоми зиндагиаш насўхтанд.
Рўзноманигор ва нависандаи варзида Карим Мўсо бо иншо ва ифшои саҳифаҳои норавшани рўзгори Ҷумъа Одина собит мекунад, ки ҳак куҷосту ноҳақ кист. Муаллиф дар тасвири фоҷиаи мазкур муваффақ ва комёб гардидааст. Хонанда аз мутолиаи ин қиссаи таърихӣ бахраи зиёди маънавӣ, дарси хештаншиносӣ, ватандўстӣ ва ахлоқию маънавӣ мегирад.
Ҷумъа Одина 13-марти соли1930 дар деҳаи Некноти ҷамоати деҳоти Рўдакии шаҳри Панҷакент таваллуд шуда, мактаби ҳаштсоларо дар кишвари Ставропол хатм кардааст.
Соли 1948 Омўзишгоҳи омўзгории Панҷакентро ғоибона ба итмом расонда, муддате дар мактаби деҳа дарс гуфтааст. Соли 1950 баъди бо баҳои аъло хатм кардани Дорулмуаллимини дусолаи тоҷикии шаҳри Самарқанд таҳсилро дар шуъбаи ғоибонаи Донишгоҳи омўзгории шаҳри Душанбе давом медиҳад. Вақте дар Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон шуъбаи тарҷумонӣ таъсис ёфт, ба он дохил шуд ва соли 1956 хатм кард.
Ҷумъа Одина ҳамчун муҳаррири нашрёти «Ирфон», мудири шуъбаи маҷаллаи «Тоҷикистон», муҳаррири радиои Тоҷикистон, мудири шуъбаи маҷаллаи «Садои Шарқ», муовини сармуҳаррири Кумитаи таъбу нашр ва иҷрокунандаи вазифаи муовини сармуҳаррири рўзномаи «Маориф ва маданият» ифои вазифа кард.
Ҳикояи нахустини Ҷумъа Одина вақти донишҷўйиаш ба табъ расид. Повести нахустинаш «Авроқи рангин» соли 1964 ва повести дувумаш «Иншо дар мавзўъи озод» соли 1968 интишор ёфт. Ҳар ду повест соли 1970 бо номи «Авроқи рангин» дар шакли китоб интишор ёфт ва соли 1977 дар Москва аз тариқи нашриёти «Советский писател» ба забони рўсӣ таҳти унвони «Пестрые страницы» чоп шуд. Соли 1973 маҷмўаи ҳикояҳои Ҷумъа Одина бо номи «Чанбари оташ» ба табъ расид.
Ҷумъа Одина зиёда аз 20 роман ва повести адибони маъруфи ҷаҳонро аз забони рўсӣ ба тоҷикӣ гардонидааст, ки романи Вилис Латсис «Писари моҳигир», Георгий Марков «Сибир», маҷмўаи ҳикояҳои Николай Тихонов ва Ярослав Гашек аз он ҷумлаанд.
Романи «Гузашти айём»-и Ҷумъа Одина ўро ҳам шуҳратёр кард ва ҳам мўҷиби марги нобаҳангомаш гардид, ки қиссаи «Ҷабри таърих» шаммае аз рўзгори пурдарду фоҷиаи ўст.
Китоби “Ҷабри таърих”-ро шумо, хонандагони азиз метавонед адр Китобхонаи миллӣ мутолеа намоед.
Ойҷонгул ДАВРОНОВА,
сармутахассиси шуъбаи
тарғиб ва барномаҳои фарҳангӣ.