Аз “Намунаи адабиёти тоҷик”-и устод Садриддин Айнӣ бихонем

256

Мирзо  Шоҳфоизи Бухороӣ

(Таваллуд- 1307, вафот 1336)

Мумоилайҳи бо аксари ҷавонбухориён дӯсту ҳамфикр  буд,  бинобар ин соли 1918 дар воқеаи Колесов аз  бими дастгир  шудан  рӯй  пинҳон  кард.  Аммо имоми гузараш Қорӣ  Рӯзӣ  ном ӯро  ба дарбори амир маълум карда, дастгираш кунонид. Фоизи мазлум мисли соири ҷавонбухориён ба дасти амир гирифтор омада, ба азобу уқубати тоқатгудоз  ба саодати шаҳодат  фоиз  гардид.

(Аз Тазкираи Мӯҳтарам)

Дар ҷавоб ва татаббӯъи як ғазали Мирзо Аббос Фурӯғии  Бастомӣ иншод карда:

Эй ҷон, аз он  ба синаи худ  ҷо кунам туро,

То сарфи роҳи он бути раъно кунам туро.

Чандон равам зи хеш, ки пинҳон шавӣ зи чашм

Гоҳе, ки эй нигор, тамошо кунам  туро.

Расво шудам агарчи зи ишқи ту, эй писар,

Ҳаргиз гумон мадор , ки расво кунам туро.

Аз насли ҳур ё зи малак офаридаӣ

Нисбат чи сон ба Одаму  Ҳавво кунам туро?!

Эй хоки кӯйи дӯст, зибас хубу  дилкашӣ,

Меарзад, ар ба дидаи худ ҷо кунам туро.

Эй сарв, лофи шеваи озодагӣ мазан!

Варна дучори он қади боло кунам туро.

Фоиз, ба ғайри васфи бутон дам мазан дигар,

То шуҳра зи гунбади хазро кунам туро.

Фоиз дар авоили ҳол ба муносибати пешаи падараш “Сарроф” тахаллус карда буд. Ин ғазалро дар ҷавоб ва татаббуи Оғоисмоил Мунири Кашмирӣ иншод карда.

(Аз тазкираи Садри Зиё):

Гулбун надорад ин ҳама хуни ҷигар, ки ман,

Ин гуна баҳр ҳам набувад  чашмтар, ки ман.

Дар мулки меҳнат аз мадади бахти бадсиришт,

Ин сон касе  наёфта ҳаргиз зафар, ки ман.

Дар ҳайли кулфату аламу дард хусравам,

Ҷамшед ҳам надошт чунин карру фар, ки ман.

Расвои шаҳр гаштаму девонаи диёр,

Шахсе надорад ин ҳама фазлу ҳунар, ки ман.

Дар Бесутуни ишқ зи Ширини рӯзгор

Фарҳод ҳам нахӯрда бар сар ин табар, ки ман.

Рӯзе, ки дил ба орази моҳат асир шуд,

Ҳаррӯза  хӯрда  санги маломат бар  сар кӣ?  Ман!

Маҷнун, ки  буд шуҳраи олам ба  ошиқӣ,

Саҳронаварди ғам нашуда ин қадар, ки ман.

Гуфтам  ба нола: саъй намо, нарм кун дилаш,

Гуфто: ба санги хора чи созад асар, ки ман!

Гуфтам: кӣ бурд аз бари Сарроф дил?  Бигуфт:

Он гесувони пурчами чун мушки тар, ки ман.

Мирзо Шоҳфоиз – писари Мирзобой оқсақол ном саррофи  бухороист. Мумоилайҳи дар зимни касби падар ба таҳсили илму камол саъю ҳаракат дошт. Дар авоили соли 1914 мелодӣ барои табобат  ва саёҳат Туркия ва  баъзе шаҳрҳои Аврупоро  сайр  карда буд.

Фоиз аз хурдсолӣ ба адабиёт  машғулӣ  мекард,  илова аз мутолааву тафтиши осори адабияи форс ба мутолааи осори адабияи турки усмонӣ  низ  ҳарис  буд.

Мумоилайҳи бо аксари ҷавонбухориён дӯсту ҳамфикр  буд,  бинобар ин соли 1918 дар воқеаи Колесов аз  бими дастгир  шудан  рӯй  пинҳон  кард.  Аммо имоми гузараш Қорӣ  Рӯзӣ  ном ӯро  ба дарбори амир маълум карда, дастгираш кунонид. Фоизи мазлум мисли соири ҷавонбухориён ба дасти амир гирифтор омада, ба азобу уқубати тоқатгудоз  ба саодати шаҳодат  фоиз  гардид.

Дар вақти саёҳати Туркия ва пеш аз он хеле осори адабияи нафиса аз  устодони комили ин  фан ҷамъ карда буд. Ба саъйу кӯшиши имоми мазкур он ҳама китобҳои нодир ҳам сӯзонида шуд.

Аз китоби Садриддин Айнӣ “Намунаи адабиёти тоҷик”, нашри соли 2010.

Таҳияи Манижа Ибрагимова,
мутахассиси пешбари шуъбаи
тарғиб ва барномаҳои фарҳангӣ