Хориқаи Ҳомид Маҳмудов дар бунёд ва пешрафти Театри миллии Тоҷикистон
Ин китоб, ки муҳаррири масъули он профессор Аскаралӣ Раҷабов мебошад, соли 2020 чоп шудааст ва ҳоло барои мутолиаи хонандагон метавонанд ба толори хониши шуъбаи адабиёт доир ба фарҳанг ва ҳунари Китобхонаи миллӣ муроҷат намоянд.
Маврид ба ёдоварист, ки Ҳомид Маҳмудов (Хомид Саидович Маҳмудов 1900-1977) ҳунарпеша ва коргардони тоҷику ўзбек, асосгузору ислоҳотгари театри касбии тоҷик маҳсуб шуда, дар тахқиқоти дастаҷамъии муҳаққиқон масоили таърихию назарии ташаккулу рушди муассисаҳои маданию равшаннамоӣ, филармония, оркестри созҳои миллӣ, театри драм-мусиқӣ, театри академӣ – драмавӣ ва ғайра саҳми ин симои намоёни фарҳанги навини тоҷик ба риштаи таҳқиқ омадааст.
Асари мазкур барои муҳаққиқон, донишомўзон, дўстдорони ҳунарҳои зебои кишвар тавсия шудааст.
Дар пешгуфтои ин китоб аз ҷумла омадааст, ки агар мо санадҳои хаттӣ, қарору фармоишҳои солҳои 20 ва 40-уми садаи ХХ Ҷумҳурии худмухтор (1924), мустақил (1929) воқеъбинона назар афканем ва он асноди таърихиро дар мизони таърихнигории фарҳанги ин солҳо ба риштаи таҳқиқи илмии академӣ оварем, пайдост, ки Ҳомид Маҳмудов воқеан аз аввалин бунёдгузорони на фақат театри касбӣ, инчунин аз поягузорону коргузорони ҳирфаии коллективҳои касбии мусиқӣ, муассисаҳои маданию равшаннамоии Ҷумҳурии Тоҷикистон (театрҳои халқӣ, дастаҳои худфаъоли эҷодию иҷроӣ, мактабу маорифи мусиқӣ) мебошад ва номаш дар аксари санадҳои расмии ҳукуматию давлатии собитшудаю ба тавсиб расида ба сифати роҳбару муассиси бунгоҳҳои нави фарҳангӣ зикр шудаанд.
Ҳомид Маҳмудов дар хонадони ашрофони фарҳангии Бухоро Хоҷа Сайид Махмуди Бухороӣ (1860-1935) ба дунё омада ва ин хонадон ба зумраи зиёиёни пешқадами тоҷики Бухоро чун аллома Аҳмад Маҳдуми Дониш (1827-1897) ва ашрофият, фарҳангиёни мукддами рус иртиботи наздик дошт. Ҳомид Маҳмудов ва овони ҷавонӣ тавассути падараш, фарҳангиёни пешгоми ин маркази тамаддунсоз на фақат ба мероси гаронманди таъриху фарҳанги тоҷик, рус шинос шуд ва кўшиши падараш дар чандин сафарҳояш ба шаҳрҳои Москва,Петербург, Қазон,Оренбург ва ғайра ба таърих, ҳаёти фарҳангӣ, хосатан театру мусиқӣ, хореографияи классикии русу аврупоӣ ошно шуд.
Таҳияи, Ф. Таурова,
мутахассиси шуъбаи адабиёт доир ба фарҳанг ва ҳунар.