Маъсума Яздонӣ: Дар Тоҷикистон як хонаи дигар дорам!
Маъсума Яздонӣ, нависандаи кӯдак ва навҷавони эронист, ки 46 сол дорад ва хатмкардаи риштаи адабиёти форсист. Ӯ сардабири маҷаллаи “Қулак” аст, ки барои кӯдакон нашр мешавад. Чанде пеш сафари Душанбе дошт, ба Китобхонаи миллӣ низ ташриф овард ва 9 дона китобашро барои бахши кӯдакон ва наврасони китобхона тӯҳфа намуд. Аз фурсат истифода бурда, бо ӯ сӯҳбат оростем.
– Ба Тоҷикистон хуш омадед. Суоли маъмулӣ: таассуроти нахустинатон аз Тоҷикистон чӣ буда?
– Азбаски дар фасли зимистон Тоҷикистон омадам, фақат Душанберо дидам. Хеле шаҳри қашангу хушруест, мардумаш меҳрубону зебо. Эҳсоси бегонагӣ накардам.
Рӯзҳо дар Душанбе гардиш мекунам ва шабҳо дар лабтоб (ноутбук) достону қиссаҳо менависам. Аслан фазо ин қадар фазои хуб аст, ки менишинаму менависам.
Назди муҷассамаи Исмоили Сомонӣ рафтам, акс андохтам. Исмоили Сомониву Куруши Кабир ва дигар пораи таърихи муштаракамонро дар дарси таърихи мадрасаамон мехондем. Бо муҷассамаи Куруши Кабир дар осорхонаи миллӣ акс гирифтам.
– Чун адиби бачаҳоед ва барои бачаҳо менависед, дар робита ба адабиёти кӯдакон сӯҳбат бикунем.
– Кори маҷалла мекунам, ҳар моҳ барои бачаҳо маҷалла чоп мекунем. Муаллифи бештар аз 80 китоб барои бачаҳои 3-4 сола то 15-16 сола ҳастам. Се бор ҷоизаи “Рушд” гирифтаам. Ин ҷоизаро Вазорати омӯзишу парвариши Эрон ба нависандагони кӯдак медиҳад.Ҷоизаҳои дигар ҳам гирифтам. Масалан порсол ҷоизаи “Бозофаринӣ” гирифтам. Як қиссаро барои кӯдакон бозофаринӣ кардам, яъне ба замони имрӯз мувофиқ намудам.
Порсол ҷоизаи “Меҳдӣ” гирифтам. Ӯ нависандаи кӯдакон аст, ки аввалин бор махсус барои бачаҳо навишт. Аз ин хотир дилам мехоҳад бачаҳоямон (бачаҳои Эрону Тоҷикистон) бо ҳам ошно бишаванд, чун фикр мекунам, ки хеле қисса дорем, ки онҳоро бо ҳам дар миён бигзорем. Афсонаҳоямон эҳтимолан хеле шабеҳи ҳаманд. Чун борам сангин буд, натавонистам ки ҳамаи китобҳоямро биёрам. Аз корҳое, ки барои бачаҳо анҷом додам, яке ин аст, ки 6 ҷилди “Маснавӣ”-ро барои бачаҳо кӯдакона навиштам, яъне ба кӯдакон мутобиқ кардам.
– Ҳадафи ташрифатон ба Тоҷикистон чӣ буд?
– Дилам мехост ҳам қашангиҳои Тоҷикистонро бубинам ҳам ҳамкорҳову ҳамзабонҳои худамро ин ҷо бишносам, ҳамкорӣ бикунем. Бароям ҷолиб аст, ин ҷо иртибот доштан.
ДИЛАМ МЕХОҲАД ИН ИРТИБОТИ ФАРҲАНГӢ МИЁНИ БАЧАҲОИ МО ЗИЁД БИШАВАД. АГАР БАЧАҲОИ ЭРОНӢ БИДОНАНД, КИ ЯК ҶОИ ДИГАР ҲАМЗАБОНОН ДОРАНД, БАЧАҲОИ ТОҶИК БИДОНАНД ЯК ҶОИ ДИГАР ҲАМЗАБОН ДОРАНД, БАРОИ ХУДАШОН ҶАЗЗОБ АСТ.
– Ҳоло барномаатон дар Душанбе чӣ хоҳад буд?
– Мехоҳам китобфурӯшиҳои инҷо биравам, китобҳои афсонаҳои тоҷикӣ бихарам ва онҳоро табдил ба қиссаҳои имрӯз бикунам ва тасвиргарон (рассомон) расм бикашанд. Ва дар маҷаллаамон нашр кунем, ки ин қиссаҳои тоҷикист. Яъне бозофаринӣ кунам. Мисли он, ки қиссаҳои қадимиро имрӯзӣ мекунем.
Дилам мехоҳад ин иртиботи фарҳангӣ миёни бачаҳои мо зиёд бишавад. Агар бачаҳои эронӣ бидонанд, ки як ҷои дигар ҳамзабонон доранд, бачаҳои тоҷик бидонанд як ҷои дигар ҳамзабон доранд, барои худашон ҷаззоб аст.
Бачаҳои мо фикр мекунанд ҳамаи қиссаҳои мо дар кишварҳои Урупо ва дигар кишварҳо иттифоқ меафтанд. Вале намедонанд, ки як зарра интарафтар як ҳамзабон доранд, ки метавонанд хеле роҳат ҳарфи ҳамдигарро бифаҳманд. Бидуни тарҷумон.
Ман чанд руз таксӣ савор шудам, бозор рафтам, баққолӣ рафтам, рестурон рафтам, роҳат бо форсии худам ҳарф задам. Ин хеле хуб аст. Фикр мекунам агар бо ҳам муаррифӣ бишавем, хеле хуб аст. Воқеан дилам мехоҳад гуфтугӯ байни мо барқарор шавад.
– Роҷеъ ба китобҳое, ки армуғон овардед, ҳарф бизанед. Инҳо барои кадом синни бачаҳост?
– Ин китобҳоро барои клоси аввали мадраса (синфҳои аввали мактабҳо) навиштам, яъне бачаҳое, ки тоза мехоҳанд мактаб бираванд. Як китоб танҳо бо чандто ҳарф навишта шудааст. Яъне ин тавр бачаҳо зуд ёд мегиранд. Сода аст ва бачаҳои мо бо ин китобҳо чандто ҳарфро ёд мегиранд. Дар мадраса (мактаб) як зарра, ки дарс хонданд, боз, ки оби дигарро мехонанд. Чун ин китоб ҳарфҳояш бештар мешавад. Як зарра пешрафтатар, ки шуданд, боз китоби дигарро ки ҳарфҳояш бештар аст, мехонанд. Яъне зина ба зина бо хондани ин китобҳо пеш мераванд, ҳарфҳоро меомӯзанд. Инҳо дар Эрон хеле китобҳои муваффақанд. Масалан бачаҳои туркзабону балуҷистониву курдзабони эронӣ, ки дар хона бо забони модарияшон ҳарф мезананд, меоянд форсӣ бихонанд, барояшон сахт аст. Порсол ба ман гуфтанд, ки бачаҳое,ки ин китобҳоро доштанд, форсиро зудтар ёд гирифтанд. Барои ҳамин ин китобҳо ҷузъи китобҳои пурфурӯш дар Эрон аст. Ин китобҳо соле чанд бор таҷдид ва чоп мешаванд.
– Чун шумо нависанда ҳастед, маълум аст, ки дар баробари навиштани китоб ба мутолиа низ мепардозед. Пас ҳоло чӣ китоб мехонед?
– “Дафтарчаи мамнӯъ”, мутарҷимаш Баҳман Фарзона аст. Яке аз мутарҷимони хеле хуби эронист. Яке аз китобҳои тарҷумашудааш “Сад соли танҳоӣ”-и Габриэл Гарсиа Маркес аст. Ин китобро бо худам ба Тоҷикистон овардам. Дар ҳавопаймо онро хондам. Шаб ба Тоҷикистон расидам, бо ин ки хеле хаста будам, наметавонистам китобро аз дастам бигзорам. Дар меҳмонхона ҳамон шаб онро тамом кардам. Хеле дӯсташ доштам, чун достонаш занона аст. Онро меорам хидмати Шумо, ки бихонед. Хушатон меояд.
– Дар мавриди тарҷума гуфтед. Тарҷумаи китобҳо дар Эрон дар кадом ҳол аст?
– Дар Эрон тарҷумонҳои хуб дорем. Як ишколе, ки дорад, ин аст, ки дар Эрон метавонанд як китобро даҳ нафар тарҷума кунанд. Алъон тарҷумаи китобҳо дар Эрон бисёр шуд. Баъзеҳо як зарра забон ҳам балад ҳастанд, як китобро мегиранд тарҷума мекунанд. Як тарҷумони гумном ин корро мекунад, ки кайфияти китоб поин меравад. Мо вақте мехоҳем китоб бихарем, исми мутарҷим ва ноширро мехонем, баъд китобро мехарем. Масалан “Уфуқ” аз интишороти хеле муътабари Эрон аст. “Уфуқ” ҳеҷ вақт китоби бад чоп намекунад. Ҳарчӣ моли “Уфуқ” бошад, мо бо хиёли роҳат мехарем.
– Барои оянда чӣ нақшаҳо доред?
– Дар Эрон дархости як муҷавизи (иҷозатнома) интишорот додам, ки худам интишороти китоб дошта бошам. Агар корҳои идорияш анҷом бишавад, худам китоб чоп кунам. На танҳо китобҳои худам, китобҳои нависандагони кӯдакро низ. Хеле ба ин фикр мекунам, ки оё метавонем дар Тоҷикистон муштарак ин корро бикунем. Ба ин фикр мекунам, ки оё метавонем як маҷмӯаи китоби нависандагони тоҷику эрониро нашр кунем. Дар кулл дилам мехоҳад иртибот байнамон зиёд бошад. Рафтуомад бисёр кунем. Бо маҷаллаҳо бештар ҳамкорӣ намоем. Як достон хидмати оғои Абдулвоҳид Зевар фиристодам, ки агар ба бачаҳои тоҷик мувофиқ аст, нашр кунед. Бо нависандаи кўдаки тоҷик Азизи Азиз низ мулоқот доштем. Эшон китоби «Афсонаҳои халқи тоҷик» -ро бароям доданд, ки дар маҷалламон чоп мекунам.
Агар Наврӯз барномае пеш наояд, бо писару духтарам Тоҷикистон меоям. Дилам мехоҳад дар Тоҷикистон дӯстони зиёде дошта бошам ва ин дӯстӣ амиқ бишавад. Ин ҳисро дорам, ки дар Тоҷикистон як хонаи дигар дорам, ки метавонам биёям, биравам.
ДАР ЭРОН БАРОИ БАЧАЕ, КИ ШАШ МОҲ ДОРАД, БАЧАЕ, КИ НИШАСТАНРО ЁД МЕГИРАД, БАЧАЕ, КИ НАВ ДАНДОН БАРОВАРДААСТ, КИТОБ ЧОП МЕШАВАД
– Вазъи адабиёти кӯдакро дар Эрон чӣ гуна арзёбӣ менамоед?
– Иттифоқҳои хуб барои адабиёти кӯдак дар Эрон меафтад. Адабиёти бачагона тӯли ин солҳо дар кишвари мо рушди хеле хубе дошт. Мо нависандагони зиёде дорем, ки барои кӯдаку наврасу навҷавон менависанд, тасвиргарони (рассомони) хеле хубе дорем, ки барои кӯдаку навҷавон тасвиргарӣ мекунанд. Интишороте дорем, ки фақат китоби кӯдак чоп мекунад, хеле тахассусӣ рӯи китоби кудак кор мекунанд. Мо ҳатто саҳфабандӣ, грофик, саҳфаороӣ дорем, ки хеле тахассусӣ китобҳои кӯдаконро нашр мекунанд. Барои ҳамин аз назари кайфияти китоб, кайфияти чоп хеле рушди хубе доштем.
Ҳатто як зумра аз тасвиргарони моро махсусан кишварҳои арабӣ ва аврупоӣ даъват мекунанд, ки барояшон кор кунанд. Китобҳои нависандагони мо ба забонҳои дигар тарҷума мешаванд. Як ҷоизаи мӯътабар байналмилалӣ барои адабиёти кӯдак ҳаст бо номи “Ҳанс Андерсан Кристиан”. Мо чандин маротиба барои ин ҷоиза то марҳилаи ниҳоӣ номзад доштем. Авзои адабиёти кӯдак дар кишвари мо хуб аст.
– Фурӯши китобҳои бачагона дар Эрон чӣ тур аст?
– Барои хонаводаҳо бисёр муҳим аст, ки бачаҳояшон китоб бихонанд. Ҳатто аз замоне, ки бача тоза ба дунё меояд, барояш китоб бигиранд. Барои ҳамин ҳоло барои бачаи тоза ба дунё омада китоб чоп мешавад. Барои бачае, ки шаш моҳ дорад, бачае, ки нишастанро ёд мегирад, бачае, ки нав дандон баровардааст, китоб чоп мешавад. Равнақи китоб хуб аст. Ба ҳар ҳол дар ин солҳо, солҳои куруно буд, як зарра сахт шуд. Коғазу чоп гарон шуд, вале бо ин ҳол авзоъ нисбатан хуб аст. Ба ҳар ҳол як ҷое сахт мешавад, аммо дар кулл розием Худоро шукр.
НАВИСАНДАИ КӮДАК БУДАН СОДА НЕСТ. ВАҚТЕ ХОСТАМ БАРОИ КӮДАКОН ДОСТОН БИНАВИСАМ, ХУДАМРО МИСЛИ ОН БАЧА БУБИНАМ, БОЯД ДАРУНАМ КӮДАК БОШАД.
– Нависандаи кӯдак будан чӣ гуна аст? Кӣ метавонад барои бачаҳо бинависад ва дорои кадом сифот бошад?
– Нависандаи кӯдак будан сода нест. Хелеҳо навиштанро дӯст медоранд, фикр мекунанд барои бузургтарҳо навиштан сахт аст, биёем барои кудак нависем. Вале иттифоқан барои бачаҳо навиштан хеле сахттар аст. Чун як зарра заифкориҳои рӯҳӣ дорад, ки агар одам кӯдаки даруни худаш зинда набошад, бо мухотабаш ҳамфикр набошад, мухотабашро дарк накунад, наметавонад бинависад. Ман ба унвони нависандаи бузургсол барои бачаҳо бинависам, аслан матнам пеш намеравад.
Вақте дар ноутбук нишастам, ки барои кӯдакон достон бинависам, худамро мисли он бача бубинам, бояд дарунам кӯдак бошад. Дар навиштани асари кўдакон бароям лаҳни забони кӯдакро пайдо кардан мушкил аст.
Раҳима БОБОЕВА