Нилуфари Воҳид: Заҳри хиёнатро бар ишқу умеду садоқат ба серӣ чашидаам
Ангезаи ин суҳбати ҷолиб китоби Нилуфари Воҳид “Хумори дидор” буд, ки ба тозагӣ ба Китобхонаи миллӣ расид. Ин китоб се сол пеш чоп шуда буд ва шояд чун муаллиф сокини шаҳри Тулаи Русия асту соле як бор ба Тоҷикистон меояд, ба Китобхона ҳам дертар расид. Ва аз мутолиаи аввалин шеърҳо мутаассир шудам ва дар бораи муоллифи он ҷустуҷӯ кардам. Як суҳбати муфассали ӯро дар “Фараж” хондам ва боқӣ чун чизи дигар набуд, ӯро аз шеърҳояш ҷустам. Ва ҳамин суҳбат ҳосили ин ҷустуҷӯҳо буд.
Нилуфари Воҳид зодаи Хуҷанди бостон аст, набераи шоири маъруф Норинисо Алимуҳаммадова. Хатмкардаи Донишгоҳи тиҷорати Тоҷикистон аст. Ҳоло муқими шаҳри Тулаи Русия. Оиладор ва соҳиби ду фарзанд. “Истиқлол” бо ҳамин суҳбат ӯро ба хонандагон муаррифӣ мекунад.
– Биёед аз унвони китобатон сӯҳбатро оғоз кунем. “Хумори дидор” номи зебову шоирона аст, аммо хумори дидори кӣ ҳастед? Ё танҳо барои зебаш ин номро гузоштед?
– Чунин унвонро соҳиб шудани китоби нахустинам тасодуфӣ ва танҳо барои зеб нест. Чун солиёнест аз дарди фироқи абадӣ бо азизони тарки дунё намудаам азият мекашам, маҳз ҳамин номро гузоштам.
– Оё метавонед каме муфассалтар аз ин азиятҳое, ки гуфтед ҳарф занед?
-Ранҷи бепадариву маҳрум аз такягоҳ мондан дилшикану рӯҳшикан аст. Пас аз марги ӯ, новобаста аз майли хеш паҳлуи модарам нақши саробонии оилаву бардоштани бори гарони рӯзгорро, ки ба дӯшам уфтод, аз синни 17-солагӣ бозиданро оғоз намудам.
Чун зиндагӣ парвоз дар само зери осмони гаҳ абриву ғуборолуд ва гаҳе равшану нурбахшро мемонад, мисоли шаҳбозам, ки бо як бол бо дучор омадан бар машаққатҳои фузун пар мезанам.
Бо падарам чун дӯстони ҷонӣ будему бо модарбузургам дугонаҳои қарину роздону роздори ҳам. Бо рафтани эшон аз канори ман ду хиште аз қасри бошукӯҳи дилам барафтод ва боди тунди рӯзгор ҳар замоне бо истифода аз ин бинои акнун ноустувори ботинамро ба ҷунбиш меорад.
– Бубахшед, намехостам ғамгинатон бубинам. Аммо суол ҳамин буд. Аввалин шеъре, ки аз китоби “Хумори дидор”- атон хондам, “Ғам махӯр” буд. Замони дилтангӣ кӣ шуморо “ғам махӯр” мегӯяд? Такягоҳатон дар зиндагӣ кист?
– Лаҳзаҳои гарон ва соате, ки навмедӣ вуҷудамро пахш мекунад, гуфтугӯ бо Худованд ва шукрона ба ҳар неъмати додааш маро умеди дубора мебахшад. Сониян, дастгир ва мададгорам дар зиндагӣ модарам асту додари ягонаам. Ғайри ин ду нафар гавҳараки чашмонаму Офаридгори мутаол дигар такягоҳе надоштаму надорам.
– Чуноне огоҳем ба забони русӣ низ шеър мегӯед. Аввалин шеъри ба забони русӣ сароидаатон кадом буд ва чӣ гуна пайдо шуд?
– Ҳеч аз лавҳи хотирам замони пайдоиши шеъри нахустинам бо забони русӣ зудуда намегардад. Моҳи декабри соли 2019, соат қариб 2-и шаб буд. Ҳини ёд кардани модарбузургам Норинисо мисраи аҷиб тамоман хобамро парешон кард: «Она жила в неведанной долине». Аз ҷой бархоста, онро дар дафтарам навиштам. Пас аз чанд муддате мисраъ ба шеъри мукаммал табдил гашт.
– Чӣ шуморо ба гуфтани шеър ба забони русӣ вомедорад?
– Дард. Худро нектолеъ меҳисобам, ки дарду оҳу нолаҳои ниҳони умқи замирамро метавонам бо ду забон дар шакли шеър рӯи қоғаз оварам.
– Бо забони русӣ шеър гуфтан ба шумо чӣ имтиёз дод?
– Имтиёзи бузург бароям дарёфт ва ошноӣ бо доираи васеи хонандагони русзабони саросари дунё аст. Имтиёзи аз ин бешро пайгир нестам.
– Азбаски бо ду забон менависед, мехостам бидонам, ки бештар бо кадом забон эҷод мекунед?
– Бештар бо забони форсии бемислу гӯшнавози аҷдодӣ. Мехостам бо забони русӣ ҳам, ки бароям азиз аст, бисёртар нависам, аммо ин аз ман вобаста нест. Хоҷаи ман дар мулки шеърофарӣ илҳом асту ман асиру фармонбари ӯ.
БО МАҚСАДИ ҲАМКОРӢ БЕВОСИТА ХУДИ САРОЯНДАГОН ВА Ё НАМОНДАГОНИ ЭШОН ДАР ТАМОС МЕШАВАНД
– Чанд сол аст, ки дар Русия зиндагӣ мекунед? Ва чаро маҳз Русияро ҷойи зист интихоб кардаед?
– Додаракам Диловар барои таҳсил ва фаъолияту зиндагӣ шаҳри Тулаи Федератсияи Русияро интихоб намуд. Аввалҳо танҳо барои хабаргириву пешвози соли нави мелодӣ наздаш меомадем. Бо гузашти вақт меҳмониамон ба сокинӣ мубаддал гашт ва соле, ки Ковид-19 ҳама роҳҳоро баст, ин ҷо мондему писари калониам Фурӯзон муҳассили яке аз мактабҳои ин шаҳр гашт ва маҳз ҳамин раванд моро бо Тулаи бузургхок барои ҷовидон бипайваст.
– Яке аз роҳҳои машҳур шудани шоир он аст, ки овозхонҳо шеърҳояшро оҳанг бибанданду бисароянд. Бо сарояндагон ҳамкорӣ доред? То имрӯз ягон шеъратонро сарояндае сурудааст?
– Мақсад аз худро ба шеъру шоирӣ бахшиданам машҳур шудан нест. Чун ранҷи офаридани мисраҳо бароям баробар бо дарди зани ҳомила замони тавлиди кӯдак аст, дунболи шӯҳрат шудан бо чунин роҳи пурмашаққат аҳмақист. Бо мақсади ҳамкорӣ бевосита худи сарояндагон ва ё намондагони эшон бо камина дар тамос мешаванд. Айни замон Ҳасани Ҳайдар шеъри «Зиндагӣ»-амро сабт намудаву дигариро коркард доранд ва Сипеҳр Бердиев шеъри «Диламро бо ту мемонам»–ро сурудаанд.
– Кадом шеъри модарбузургатон Норинисоро меписандед?
– Бисёр шеърҳояшон писанди қалби ғамбораманд, аммо шеъри «Ёд кун» дар хонаи дил ҷои хосро молик аст.
– Дар нахустин китобатон нақши рӯзноманигор Бобоҷон Шафеъро дар шоир шуданатон таъкид кардаед. Аммо ман медонам, ки Бобоҷон шеър наменависанд, гарчи шеър зиёд мехонанд. Устоди як шоир будани як журналист то куҷо воқеъият дошта метавонад?
– Ба гуфти худи устод он кас мошинеро, ки омодаи ҳаракат буду калидашро, ки дар ҷои лозима интизори ҳаракат буд, ба кор дароварданду бас. Яъне барои сар фаровардану дигар аз даст нагузоштани қалам бароям танҳо исрору дастгирии маънавӣ лозим буду бас. Аз ин лиҳоз, барои маҳз ҳамин муҳаррики хомӯшнамудаамро бо истодагариву ҳидояту маслиҳатҳои хеш фаъол намуданашон ин шахси фарзонаро устоди маънавии худ мешуморам.
– Боз киҳо барои шоир шудани шумо таъсир гузоштаанд?
– Аз овони хурдиам, вақте машқи шеър мекардам, модарбузургам ҳамеша мегуфтанд, ки қаламро аз он кас ҳатман ба мерос бояд бигирам ва дар чандин мусоҳибаҳо бо намояндагони ВАО ин нуктаро таъкид намудаанд. Аммо дар пайвасти қисматам бо шоириву шеърофарӣ ЗИНДАГӢ таъсири бузург гузошта, на касеву дигаре.
БАРОБАРИ МУТОЛИАИ ИН Ё ОН АСАР БАРОЯМ ЯК ДАРИ БАСТАЕ КУШУДА МЕГАРДАД
– Шоир бояд пурмутолиа бошад. Шумо чӣ мехонед ва аз кӣ? Шеър бештар мутолиа менамоед ё наср? Масалан ин авохир чӣ китобе мутолиа кардед?
– Мутолиаи китобро хеле дӯст медорам. Лоиқу Шайх Камоли Хуҷандӣ, Муҳаммад Иқболи Лоҳурӣ, Мавлонову Бедилро бештар мехонам. Адабиёти ҷаҳониро ошиқам ва ҳар карат баробари мутолиаи ин ё он асар бароям як дари бастае ба рӯи асрори таърих ва тарзи зисти мардуми олам кушуда мегардад.
Баъди мутолиаи румони таърихии «Бобил»-и нависандаи словак Маргита Фигули аз рангинии сюжа ва дараҷаи олии зебогии ифодаи сухану тасвири моҳиронаи порчаҳои муҳими таърих, ки хеле зери тассурот монда будам, бо андаке танаффус ба хондани асари оламшумули Рафаэлло Ҷованоли зери унвони «Спартак» пардохтам ва таи рӯзҳои башумор аз мундариҷаи он низ бархурдор гаштам. Рӯи мизи ман ҳоло «Миляи сабз»-и Стивен Кинг хобида, ки бори дуюм аст аз назар мегузаронам, зеро он низ бо маҳорати баланди нависандагӣ навишта шудаву диди тоза ба рӯзгори имрўз дорад.
– Кадом шоирро улгуи худ медонед ва чаро?
– Фурӯғи Фаррухзоди нотакрорро. Зеро на ҳар шоир метавонад чунин равшан ва ошкорову далерона аз ишқу дарду эҳсоси худ бигӯяд.
– Дар бораи худатон муфассал қисса намоед. Чӣ шуғле доред? Дар мусофират ба чӣ коре андармонед?
– Маълумоти олии иқтисодӣ дорам, вале илҳом нагузошт, ки худро бо роҳи ғайри роҳи ӯ бипайвандам, вале ба ҳар ҳол дониши азхуднамудаам дар зиндагии рӯзмарра зиёд лозим мешавад.
Соҳиби ду паҳлавонписар ҳастам, шукри беадад бар каромати Аллоҳи бузург. Аз он, ки бо вуҷуди саъйи беандозаам зиндагии шахсӣ дар масоили зист бо ҳамсар ба бебарорӣ дучор шуд, ғамгин наям, чун мавҷудияти Фурӯзону Дилситон бароям саодати бебаҳост.
Дар шаҳри Тула худро ягон зарра ва ҳеч гоҳ мусофир ҳис накардаам. Ин ҷо баробари Ватани маҳбубам бароям муаззам гаштааст.
Чун баҳри эҷодиёту офариниш имконият дар ин макон зиёдтар аст, худро пурра ба он бахшидаам.
– Баргардем ба аввали суҳбат, ки аз китобатон “Хумори дидор” оғоз шуда буд. Чун ҳамин китобатонро хондаам. Дар китоби зикршуда сад шеъратон гирдоварӣ шудаанд. То кунун чӣ миқдор шеър гуфтед? Ва чанд китоб нашр намудед? Ҳикояву қисса чӣ?
– Камолиддини Исфаҳонӣ чӣ хуб гуфта:
Назму насри сухан баробар нест,
Гарчӣ ҳар як чу дурри макнун аст.
Сухани наср агарчӣ бас нағз аст,
Кори манзум худ дигаргун аст.
Ҳам назму ҳам наср бароям баробар азизанду саодатманд аз онам, ки гаҳ меҳмони мулки наср мешаваму гаҳе раҳгузар аз кишвари назм.
Миқдори шеърам тақрибан 400 адад буданашро аз он медонам, ки дар фазои маҷозӣ нашр гардонидаамро дар дафтарам менависам. То имрӯз дар даст «Хумори дидор»-ро дораму нашри китоби дуввумиро ҳини дидори гарму пурарзишамон инсони хокиву хоксору волосухан Аҳмадҷони Раҳматзод худ ба зимма гирифтанд. Дар он шеърҳои наве, ки дохили китоби аввалӣ нестанд, ҷамъоварӣ хоҳанд шуд. Умедворам, ки муддати наздик ашъори нави банда табъи хонандагонро фараҳбор хоҳад кард.
Ҳикояву қиссаву гуфтаҳоро бошад, ҳоло омодаи коридан накардаам.
– Шеъри “Бирав аз ман” бисёр бо сӯзу гудоз навишта шудааст. Оё он ба рӯзгори худатон рабт дорад? Яъне заҳри хиёнату ҷудоӣ чашидаед?
– Қисман бале. Заҳри хиёнатро бар ишқу умеду садоқат ба серӣ чашидаам.
– Идеяи шеъри “Одинокий дворник” аз куҷо пайдо шуд? Онро ба кӣ бахшидед? Оё он воқеият дорад? Чаро фарзандон дар пирӣ бо ин қадар хориву залилӣ падарҳояшонро меронанд?
– Умуман ягон шеъри ман баъди кашидани лоиҳае ва ё ба сар омадани ғояе тавлид намегардад. Пеши назар ногаҳон симое меояд, ки худ барояш бахшидани шеърро металабад. «Одинокий дворник» офаридаи тахайюлот асту воқеияте надорад. Хушбахтона, ба нафаре набахшидаам, вале бадбахтона, яқинам, ки чунинҳо ҳастанд.
Сабаби ҳангоми пирӣ қадр надидани волидайнро дар аз ҳад зиёд нозпарварду бо ин минвол худпараст тарбия намудани фарзандон мебинам. Чун худро барои хеле зиёд дӯст доштан одат кардаанд, падару модари солхӯрда ва дархосту эркагии назди эркагиҳои худашон ночизи онон дигар барояшон гарон менамояд.
– Магар вақти навиштани шеъре гиристаед?
– Оре, бешумор гиристаам. Бахусус ҳини навиштани «Дидори вопасин», ки замони видоъ бо падарамро тасвир намудааму бо мисраи «Ман падарро бори охир он замоне дида будам» оғоз мегардад ва шеъре, ки овони дурӣ аз модари фариштаамсолам «Модар, маро бубахш».
– Аз миёни шеърҳое, ки сароидед кадомашро дӯст медоред?
– «Диламро бо ту мемонам», «Зиндагӣ» ва «Трагедия в сатире»-ву «Осень и печаль» ҷойгоҳи махсусе дар қалбам доранд.
- Шеърҳои русиятонро кӣ таҳрир мекунад?
– На шеърҳои русӣ на тоҷикиамро касе ғайри худам таҳрир намекунад ва бо ин мақсад ба касе муроҷиат ҳам накардаам. Ин амал бароям мисоли тарбияи фарзандро ба нафари дигар вогузор кардан аст. Фарзандамро худам тарбия бояд кунам, агар камбуде дорад, дар ислоҳаш мекӯшам худ ранҷ кашам.
– Ман суҳбататон дар “Фараж”–ро ҳам хондам. Хеле нукоти аламовар дошт. Бахусус реҳлати падару модаркалон, ки ҳарду то ҷойе ҳисс кардам, бароятон азизтарин шахсонанд. Вале боз ҳоло шунидам, ки тағои худро ҳам ҷавон аз даст додед. Мехостам дар ин бора суҳбат кунед. Ин се талафот барои як шоир чист?
– Сӯзу ғами талафотро аз синни 12-солагӣ, вақте бобои падариам Абдуваҳҳоб тарки дунё намуданд, дар ҷони хеш эҳсос намудам. Баъд падараму пас аз чанд соле бибиам Қумринисову пас аз андаке модарбузургам Норинисо. Бо барои абад бохтани ҳар як азиз аз даст, боз хиште аз қасри дил кам мегардад. Вале дар чунин синни ҷавон зери хоки сард хобидани тағоям Илҳом Сангин дарди таҳаммулнопазир аст.
22-юми май бо фарзандонам ба хоки Хуҷандшаҳр расидему аз ташрифамон ба касе ҳоло хабар надода, хабари гӯшношуниди марги тағоям бегоҳии рӯзи 24-ум чун тӯфони ғамафшону аламбор ақлу ҳушу оромиро аз мо бартамом рабуд.
Аламовар аст, хеле аламовар. Акнун замоне расида буд, ки осуда аз самару машаққатҳои афзунашон ба серӣ нӯш бикунанд. Аммо дареғу ҳазорҳо афсӯс…
Боз дард, боз ғами ҷудоӣ ва боз афғону оҳи ниҳоне, ки ғайр аз қалам дигар касеву чизе гаронии онро нахоҳад ва натавонад бардошт ва дарк намуд…
- Сипос барои суҳбати хеле ҷолиб. Ростӣ суолҳои дигар ҳам доштам ва ҳоло ният кардам қисмеро барои суҳбатҳои дигар боқӣ гузорам. Чун мову шумо нав шинос шудем ва агар умр боқист, суҳбатҳои дигар ҳам дар пешанд.
- Аз шумо ҳам испосгузорам. Бале, умед мекнуам ҳамеша бо ҳам дар иртиботу дар суҳбат бошем. Худо мадагоратон.
Мусоҳиб Раҳима Аъзам