Китобхонаҳои олам. Китобхонаи миллии Эрон

Эрон бо тамаддуни чандин ҳазорсола яке аз марказҳои илмию фарҳангӣ, бо китобхонаҳои бузургу олимони маъруф дар арсаи ҷаҳонӣ мақоми хоса дорад. Бунёди таъсиси Китобхонаи миллии Эрон мисли бисёре аз ниҳодҳои идории муосири Эрон ба даврони Носируддиншоҳи Қоҷор бармегардад. Таъсиси китобхонаи подшоҳӣ дар дарбор ва муҳимтар аз ин, дар соли 1242 ҳиҷрӣ таъсис додани китобхона аввалин қадам дар роҳи таъсиси китобхонаи миллӣ буд. Пас аз анҷумани маориф, ки ба манзури рушди мадориси Эрон таъсис шуда буд, дар паҳлуи китобхонаи Дорулфунун бо номи “Китобхонаи миллии маорифи Эрон”дар Теҳрон биноеро барои истифода аз хонандагони мактабҳо сохт, ки инкишофи таҳсилро суръат бахшид.

Дар давраи Паҳлавӣ, 3-юми шаҳривари соли 1316, китобҳои китобхонаи “Маориф” ба бинои наве, ки дар паҳлуи бинои Осорхонаи Эрони бостон сохта шуда буд, интиқол дода шуданд ва дар рӯзи 23-юми шаҳривар расман “Китобхонаи миллии Эрон” номида шудааст.

Пас аз инқилоби соли 1361 якҷоя шудани Китобхонаи миллӣ бо Маркази хидматрасонии китобхона ба фаъолияти он таъсири калон расонд. Маҳз аз ҳамин замон феҳристсозӣ бо истифода аз нерӯҳои коршиносии марказ ба таври илмӣ ва мутобиқи меъёрҳои байналмилалӣ оғоз шуд. Дар соли 1368 тамоми ноширони китоб ва матбуоти давлатию ғайридавлатӣ муваззаф шуданд, ки теъдоде аз нашрияҳои худро ба Китобхонаи миллӣ вогузор кунанд.

Ниҳоят дар соли 2001 созмони сабти ин кишвар бо китобхонаи миллии Эрон муттаҳид шуд ва номи он созмони сабти миллӣ ва Китобхонаи Ҷумҳурии Исломии Эрон иваз шуд. Созмони китобхонаи миллии Эрон ва хазинаи асноди миллии Эрон бо чор муовини раис идома медиҳад: муовини раиси китобхонаи миллӣ, муовини раиси асноди миллӣ, ҷонишини раис оид ба инкишофи идоракунӣ ва кадрҳо.

Нахустин бор бинои китобхонаи Эрон бо тарҳи меъмории фаронсавӣ Андре Годар дар шафати бинои Осорхонаи миллии Эрон сохта шуда, дар соли 1316 расман боз шуд. Дар соли 1340 ба китобхонаи миллӣ як бинои нав илова карда шуд ва зербинои бинои Китобхонаи миллӣ ба ҳазор метри мурабаъ расид. Соли 1375 таҳкурсии бинои нав гузошта шуда, 11 марти худи ҳамон сол расман кушода шуд. Бинои нави китобхонаи миллӣ дорои ҳашт ошёна ва ҳудуди 97 ҳазор метри мураббаъ буд. Дар шароити муқаррарӣ ин бино метавонад чаҳор миллион ҷилд ва дар сурати истифода бурдани рафҳои паймон то ҳафт миллион ҷилд китобу нашрияҳои давриро нигоҳ дорад. Дар таҳрезии бино намунаҳои меъмории пеш аз ислом ва баъд аз он истифода шудаанд. Аркҳо ва нақшҳои исломӣ дар фасад аз зебоии меъмории исломӣ дар ин бино ёдовар мешавад. Шакли зинапояи бино имкон дод, ки нури уфуқӣ ва парчамҳои канори байни ошёнаҳо ва нури амудӣ аз фаршҳои бом тамоми фазоҳои асосӣ ва толорҳои омӯзиширо равшан кунад.

Боғи китобхонаи миллии Теҳрон, биҳишти зебоест, барои дӯстдорони илму фарҳанг. Дар бинои нав панҷ толори махсуси омӯзишӣ мавҷуд аст: Толори омӯзиши захираҳои илму фанноварӣ, захираҳо ва аснод, толори омӯзиши захираҳои иҷтимоӣ ва санъат, толори омӯзиши захираҳои илмҳои инсонӣ, толори омӯзиши дастхатҳо, толори илмҳои эроншиносӣ ва исломшиносӣ, толори омӯзиши нашрияҳо ва толори омўзиши китобҳои электронӣ. Миқдори кормандони ин толорҳо тақрибан 1500 нафарро ташкил медиҳад.

Гурӯҳҳои гуногун аз Китобхонаи миллии Эрон дидан мекунанд. Китобхона барои ҳар кадоми ин гурӯҳҳо мувофиқи дараҷаи маълумот, эҳтитёҷот ва майлу хоҳиши онҳо барномаи махсус тартиб дода, ба онҳо кисмҳои алоҳидаи китобхонаро нишон медиҳанд. Кӯдакон ва наврасон, олимон, мененҷерҳо, коршиносон, гурӯҳҳои хориҷӣ ва ҷамъиятӣ ҳастанд. Боздид аз толори “Китобхонаи ҷамъиятӣ” бо унвонҳои Саъдӣ ва Ҳофиз оғоз мешавад. Ин китобхона дар тарафи ғарбии бино воқеъ аст. Масоҳати он, ба истиснои хазинаи китоб, дар ду ошёна 3200 метри мураббаъ буда, дорои шуъбаҳои қабулу ҷустуҷӯ, маълумотнома, қарзи китоб, махзан, утоқи матбуотӣ ва шуъбаи омодагӣ мебошад. Иқтидори қабули муштариён барои мардон 98 нафар ва барои занон 120 нафар аст. Ин макон инчунин бо интернетӣ бесим барои муштарён муҷаҳҳаз шудааст. Китоб барои ду ҳафта ба муштариён қарз дода мешавад, барои дер супоридани китобҳои қарзгирифта шуда муҷозот пешбинӣ шудааст ва аъзоёне, ки аз муҳлати муайяни муҷозотпулии гирифтаашон дер карданд, аз гирифтани муҳлати қарзи китоб маҳурум карда мешаванд. Ба ин толори китобхона ҳамроҳи худ овардани телефонҳои мобилӣ, ғизо ва нӯшокиҳо, ҳар навъ муқова, аз қабили ҷузвдон ва амсоли ин манъ аст. Ягона чизҳое, ки шумо метавонед ба толор ворид кунед, нусхаҳои китоб ва ё брошюраи шахсӣ, компютери шахсӣ, қоғазу қалам мебошанд.

Барои узвияти шумо, бояд аввал аз вебсайти китобхонаи миллӣ ворид шавед ва сипас ба ҳуҷҷатҳои дар вебсайт зикршуда ба китобхона рафта аъзо шавед. Дар даромадгоҳи китобхона ба шуъбаи қабул дохил мешавед. Ин шуъба барои ҷустуҷӯ, раҳнамоӣ ва маслиҳат додан ба мизоҷон барои дастрасӣ ба захираҳои итиллотии китобхона масъул аст. Сомонаи китобхонаи миллии Эрон дар ошёнаи якуми бино ҷойгир буда, бо зиёда аз 30 компютер ба хидматрасонии муштариён равона шудааст. Истифодаи интернет дар ин бахш мувофиқи вақти муайян ройгон аст. Мизоҷон метавонанд аз компютерҳои шахсии худ дар ин макон истифода баранд.

Реҷаи кории толорҳо дар нимсолаи якум ҳар рӯз аз соати 8:00 то 22:00 ва дар нимаи дуюми сол аз соати 8:00 то 21:00 муайян карда шудааст.

Толори Сӯҳровардӣ ё Эроншиносӣ, исломшиносӣ дар ошёнаи аввал дар қисмати ғарбии бино ҷойгир аст. Дар махзани ин толор яке аз бузургтарин маҷмӯаҳо бо забонҳои ғайрифорсӣ ва ғайриарабӣ дар бахшҳои эроншиносӣ ва исломшиносӣ маҳфуз аст, ки аксари захираҳои ин маҷмўа бо забонҳои англисӣ, фаронсавӣ, олмонӣ ва русӣ мебошанд.

Реҷаи кории ин толор аз соати 8:00 то 16:00 рӯзи шанбе ва чоршанбе муайян карда шудааст.

Толори Парвин Эътисомӣ анҷумани омӯзиши занон яке аз анҷуманҳои истинод ба китобхонаи миллӣ мебошад. Ин форум расман 18 феврали соли 2016 оғоз ёфт. Дар ин ҳамоиш метавон ба беш аз ду ҳазор ҷилд китоб ва беш аз чор ҳазор унвонҳои рисолаҳо дар бахши омӯзиши занҳо дастрасӣ пайдо кард. Ҳадафҳои ин ҳамоиш баргузории нишастҳои хоса ва тафаккур дар миёни коршиносони ин замина, таъсиси рӯзҳои ёдбуд барои гиромидошти занони бузурги Эрон, таҳия ва таҳрири донишномаи электронӣ ва тарҷумаи муфиди китобҳои нодир дар ин замина аст.

Китобхонаи бачагона ва наврасон бо мақсади таъсиси китобхонаи намунавӣ барои хидматрасонӣ ба гурӯҳи аз 7 то 14 сола таъсис дода шудааст. Дар ин маҷмўа бахшҳои маълумотнома, китобҳо, нашрияҳои махсус барои кўдакон, китобҳои махсус барои кўдакон ва наврасони нобино, китобҳои хориҷӣ, визуалӣ ва шунавоӣ, расмҳо ва намоишҳои нави китобхона ва қиссаҳо гирд оварда шудаанд. Дар ошёнаи дуюм захираҳо барои муҳаққиқони кӯдакону наврасон, аз ҷумла беш аз 250 ҳазор нусха китобҳо ба хатти форсӣ, лотинӣ, 33 номгӯи нашрияҳо ва захираҳои ғайрикитобӣ мавҷуданд.

Ҳуҷраи шифоҳӣ: дар ин бахш аз соли 2006 боз як утоқи итилоотии таърихи шифоҳӣ боз шудааст, ки бо истифода аз чеҳраҳои калидии таърих ва фарҳанги муосири Эрон мусоҳиба анҷом медиҳад, дар умум ин созмон беш аз ду ҳазор соат мусоҳиба ҷамъоварӣ кардааст.

Реҷаи кории ин толор аз соати 8:00 то 16:45 мебошад. Ба остонаи кушодашавӣ метавон аз нусхаҳои бинои Китобхонаи миллии Эрон дидан кард.

Толори Рӯдакӣ ё толори вижаи нобиноён, биноҳои суст ва маъюбон ном дошта, ин толор дар ошёнаи якум ҷойгир шудааст, то муштариён аз имконоти ин толор истифода баранд. Дар толор хидматрасонӣ ба афроди нобино, камбино ва омода кардани маҷмўаи манобеи омӯзишӣ ва таҳқиқотии онҳо сурат мегирад. Форуми махсуси китобхона, ки дар ин толор маҷмўа беш аз 19000 ҷилд китобҳои форсӣ ва лотинӣ дар риштаи таърих ба хусус таърихи муосир ва 240 номгӯи нашрияҳои даврӣ ва рӯзномаҳои муҷаҳҳаз ва ҷорӣ миқдори қобили мулоҳизаи рисолаҳо ва ҳукуматҳо мавҷуданд.

Толори Хоҷа Насриддини Тусӣ беш аз 17 ҳазору 500 номгуй дар қолаби рӯзномаву маҷалла, варақаҳои махсус, нашрияҳои донишҷӯӣ ва баъзе аз нашрияҳои даврӣ аз даврони Қоҷор то имрӯз гирдоварӣ ва нигаҳдорӣ мешаванд.

Реҷаи кории ин толор аз соати 8:00 то 12:00 мебошад.

Толори маъхазҳои ғайрикитобӣ. Дар ин форум эълонҳо, плакатҳо, лентаҳои видеоӣ, лентаҳои аудиоӣ, лентаҳои роҳи оҳан, пластинкаҳо, аксҳо, слайдҳо, контактҳо, микрофилмҳо, микрофишҳо, тақвимҳо, харитаҳо ва тезисҳо мавҷуданд. Реҷаи кории ин толор ҳар рӯз аз соати 8:00 то 21:00 мебошад.

Осорхонаи китоб, китобхонаи миллӣ ҷамъоварӣ барқарорсозӣ ва ҳифзи дастхатҳои арзишманд ва асноди бостониро яке аз ҳадафҳои худ қарор додааст. Осорхонаи китоб ва осори мустанади Эрон давра ба давра аз ин осор ва манобеи арзишмандро ба маърази тамошо гузошта, муаррифӣ мекунад. Реҷаи кории ин осорхона аз соати 8:00 то 16:00 буда, рӯзҳои панҷшанбе, ҷумъа ва рӯзҳои ид истироҳатӣ мебошад.

Дар Китобхонаи миллии Эрон боз толорҳои Хоразмӣ ё дастхатҳо ва китобҳои нодир, толори Ибни Надим ё толори мамълумотнома ва библиография, толори Розӣ ё илму техника, толори Ибни Сино ё илмҳои инсонӣ, толори Форобӣ ё илмҳои иҷтимоӣ ва санъат, маркази конфронси байналмилалӣ, толоҳо ва қисматҳои дигаре низ ҳастанд, ки танҳо барои мутахассисон мебошад.

Имкониятҳои ин маҷмўа барои муштариёни таҳсилкардааш шароити хубе фароҳам овардааст. Қаҳвахона, тарабхона, намозхона, ҳаммом, шуъбаҳои гуногуни бонкӣ ва банкоматҳо, дуконҳои китобу конселярӣ, таваққуфгоҳ ва хидматрасонӣ ба метро бахше аз ин хидматҳо мебошанд. Инчунин басти шабона аз соати 22:00 то 7:00 ба истиснои рӯзҳои идҳои ҷумҳуриявӣ  ба хонандагон хидмат мерасонанд.

Боқизода Нодирмоҳ – мутахассиси
шуъбаи илмӣ ва таҳқиқотӣ.