Вожаи «дирафш» дар «Шоҳномаи»-и Абулқосим Фирдавсӣ. Бахши аввал
Дар бузургтарин асари ҳамосӣ, қаҳрамониву паҳлавонӣ ва устуравии «Шоҳнома»-и Абулқосим Фирдавсӣ доир ба истифодаи парчам ҳамчун унсури асосӣ ва ойини парчамдории ниёгон ҳангоми набардҳо маълумоти фаровон оварда шудааст.
Тасвири ойини парчамдорӣ дар «Шоҳнома» як навъ дарсу омўзиши муҳорибаҳо ва омодагии ҷангӣ буда, дастури таърихӣ ва заминавие барои тарбияи ҳарбӣ –ватандўстии наслҳои имрўза мебошад. Дар он айём, парчам ба номи дирафш машҳур буда, рамзи мавҷудияти давлат ва императориҳо будааст.
Дар «Шоҳнома»-и Абулқосим Фирдавсӣ вожаи дирафш ва васфи он тақрибан, 700 маротиба зикр ёфтааст.
Чанд намунае аз байтҳои ин шоҳасар дар васфи дирафш:
Зи бас гуна-гуна синону дирафш,
Сипарҳои заррину зарринакафш.
(Лашкар кашидани Ковус бо Рустам)
Чу огоҳӣ омад ба Шопуршоҳ,
Биёрост кўсу дирафшу сипоҳ,
(Разми Шопур ва Румиён)
Чу Бобак сипаҳро ҳама бингарид,
Дирафшу сари тоҷи касро надид.
(Достони Бобак-Мўбади Касро ва
девони сипоҳ доданаш)
Дирафшаш яке тарки ҷангӣ ба чанг,
Хиромон биёмад ба сони паланг….
(Разми Кайхусрав бо писари Афросиёб)
Ҳама лашкар аз ҷой бархостанд,
Дирафши Фаридун биёростанд.
(Рафтани Сом ва ҷанги Меҳроб)
Ҳаминҳо, ки доранд бо мо дирафш,
Зи бад рўзи эшон нагардад бунафш.
(Рамзи Кайхусрав бо Шеда-писари Афросиёб)
Биёвард пас шаҳриёр он дирафш,
Ки буд пайкараш аждаҳои бунафш.
(Паҳлавонӣ додани Ҳурмузд Баҳроми Чўбинаро)
Нахустин сари Сова бар найза кард,
Дирафше куҷо доштӣ дар набард.
(Пирўзномаро фиристодани Баҳроми Чўбина
ба сари Соваи шоҳ назди Ҳурмузд)
Ки омад сипоҳе зи Тўрон ба ҷанг,
Сипаҳбад наҳанге дирафши паланг.
(Разми эрониён бо Тижов)
Биёвар силоҳу дирафши маро,
Ҳамон тахту заррина кафши маро.
(Бозгашти Рустам ва Суҳроб ба лашкаргоҳ)
Замин кўҳ то кўҳ яксар сипоҳ,
Дирафши ҷаҳондор дар қалбгоҳ.
(Сипоҳ кашидани Нўшервон барои ҷанги Хоқони Чин)
Дирафши вай аст, ин ки дорӣ ба даст,
Ки пирўз бодию хусравпараст.
(Паҳлавонӣ додани Ҳурмузд Баҳроми Чўбинаро)
Дирафши ҷафопеша Афросиёб,
Ҳаме тобад аз гард чун офтоб.
(Достони Ҷанги ҳафтгардон)
Дирафши бузургону пилу сипоҳ,
Бисозед равшан яке рамзгоҳ.
(Андарзи Кайхусрав ба эрониён)
Зи беруни даҳлез пардасарой,
Фаровон дирафши бузургон ба пой.
(Огоҳ шудани Афросиёб аз кушта шудани Пирон
ва силоҳ оростани Кайхусрав)
Ки бар пой доред яксар дирафш,
Кашида ҳама теғҳои бунафш.
(Ҷанги Гав ва Талҳанг)
ДИРАФШ БАРКАШИД –ДИРАФШ БАРАФРОШТАН:
Ба гард андараш сурху зарду бунафш,
Зи ҳар гунае баркашида дирафш.
(Номи саварони Эронро аз Ҳаҷир пурсидани Суҳроб)
Дирафши бузург, амали бузург:
Ду лашкар ҳаме ҷангро сохтанд,
Дирафши бузурге барафрохтанд.
(Разми Суфраӣ бо Хушнавоз)
Дирафши бунафш – алам ва байрақе, ки ба ранги бунафш аст ва он аломати силоҳи Эрон будааст:
Чу Афросиёб он дирафши бунафш,
Нигаҳ кард бар ҷойгоҳи дирафш.
(Гурехтани Афросиёб аз Рустам)
Ба гард андараш бо дирафши бунафш,
Ба пой андарун карда зарринакафш.
(Рафтани Кайхусрав ба дижи Баҳман ва гирифтани он)
ДИРАФШИ ТАҲАМТАН-алами хоси Рустам:
Зи майдон биёмад ба ҷои нишаст,
Сипаҳбад дирафши Таҳамтан ба даст.
(Лашкар кашидани Сарха ба ҷанги Рустам)
Дирафши дур (р)афшон-дирафши дурахшон ва бофурўғ:
Чу қаран биёмад зи пеши сипоҳ,
Бидид он дирафшон дирафши сиёҳ.
(Паём фиристонидани Афросиёб ба назди Кайхусрав)
Хиромон биёмад зи пардасарой,
Дирафши дурафшон паси ў ба пой.
(Расидани Баҳман ба назди Зол)
Дирафши дурафшон паси пушти ў,
Яке Зобулӣ теғ дар мушти ў.
(Бурдани гевномаи Кайхусрав ба назди Рустам)
ДИРАФШИ САРОН–парчами хоси фармондеҳон, ҳар алам нишонаи теъдоди муайяни афроди таҳти фармондеҳии солорӣ будааст.
Замин ҷунб-ҷунбон шуд аз мехи наъл,
Ҳаво аз дирафши сарон гашт лаъл.
(Разми Ардашер бо Ҳафтвод ва шикаст ёфтани Ардашер)
ДИРАФШИ САРАФРОЗ– алами сарбаланду барафрошта:
Чу Рустам дирафши ҷаҳондор шоҳ,
Нигоҳ кард к-омад пазира роҳ.
(Бозгашти Рустам ба Эронзамин)
Аз китоби Иброҳим Пирмуҳаммадзода “Парчам”. Душанбе 2015.
Хоҳишмандон метавонанд ин китобро дар толори хониши шуъбаи хидматрасонӣ ба шахсони имконияташон маҳдуд бихонанд.
Таҳияи рисолат ШЕРАЛИЕВА, мутахасиси пешбари шуъбаи хидматрасони ба шахсони имконияташон маҳдуд.