Як рўзи адабиёт дар таърихи башар. 13-уми январ

Соли 1599 шоири англисии замони малика Элизабет, ҳамзамони калонсоли Шекспир Эдмунд Спенсер ба дунё омад. Вай бештар барои асари манзумаи бузургаш “Маликаи париён”, ки дар Ирланд сурудааст, машҳур шуд. “Гоҳшумори чӯпон”, “Шикоятҳо”, “Сарнавишти парвона”, “Нигоҳе ба вазъи кунунии Ирланд” аз ҷумлаи осори ӯянд.

Соли 1807 дар Сапожок муаррихи адабиёти рус, профессор, мушовири махфӣ Алексей Дмитриевич Галахов ба дунё омад.

Соли 1863 дар Свиштов нависанда, шоир, рӯзноманигор ва ходими ҷамъиятии булғор, ҳуқуқшинос Алеко Иванитсо Константинов таваллуд шудааст. Вай маълумоти ибтидоиро бо ёрии муаллимон Эммануил Васкидович ва Янко Мустаков гирифтааст. Дар давоми дар пансионати Словенаи ҷанубӣ буданаш аввалин асарҳои чопии Константинов – шеърҳои «Оина» (1880) ва «Барои чӣ?» чоп шуданд. Дар ҳамон сол китоби «Ба Чикаго ва бозгашт аз он» –  ро навишт, ки соли дигар ҳамчун нашри алоҳида аз чоп баромад. «Ба Чикаго ва бозгашт аз он» аввалин китоби миллӣ дар бораи саёҳати берун аз Булғористон гардид, ки муносибати муаллифро ба воқеияти булғорӣ ва хориҷӣ инъикос намуда, барояш шуҳрат овард. Машҳуртарин асари Константинов китоби «Бай Ганю» бо зерсарлавҳаи «Ҳикояҳои аҷиб дар бораи як булғории муосир» буд.

Соли 1898 нависандаи фаронсавӣ Эмил Золя ба ҳукумати Фаронса бо номи «Ман айбдор мекунам» дар бораи қазияи Дрейфус номаи кушод ирсол кард. Золя аз машҳуртарин чеҳраҳои адабии Аврупо, намоишноманавис, муҳимтарин намояндаи мактаби адабии натурализм ва омили муҳим дар густариши театри натуралистии Фаронса буд.

Ин нома дар нашрияи “Аврора” ба нашр расид ва вокунишҳои зиёд дар саросари олам дошт. Бори аввал амалан нишон дод, ки журналистика то куҷо таъсир ба афкори ҷомеа дошта метавонад. Номаро вай замоне навишт, ки дар Фаронса обрӯи зиёд дошт ва аз ҷумлаи шахсони маъруфу таъсиргузор ҳисоб меёфт. Золя мурофиаи додгоҳии капитан Алфред Дрейфус, ки ба хиёнат ба ватан муттаҳам мешуд, шадидан маҳкум кард.

Соли 1904 нависанда, шоир, публитсист, ходими ҷамъиятӣ ва сиёсии ақидаҳои консервативию монархистӣ ва муҳаррири рус, яке аз намояндагони аввалини ҳаракати «Садҳои сиёҳ» Василий Лвович Величко даргузашт. Баъзе асарҳои давраи Қафқозро Величко ҳамроҳи Мария Муретова (тахаллуси адабии Мария Маро) навиштааст. Дар ин вақт транскрипсияҳои шеърии ў аз Микеланджело, тарҷумаҳои шоирони форс (Умари Хайём, Ҳофиз), инчунин шоирони туркию гурҷӣ (А. Р. Тсеретелӣ, И. Г. Чавчавадзе, Р. Д. Эристов) пайдо шуданд.

Соли 1622 қаҳрамони романи Патрика Зюскинда «Атр. Қиссаи як қотил», намоишноманависи фаронсавӣ Жан-Батист Гренуй дар Порис таваллуд шудааст.

Соли 1927 нависанда ва наққоши фаронсавӣ Ги Мумину дар Порис таваллуд шуд. Дувуним соли хидмат, ки барои ӯ бо таслим шудан ба амрикоиҳо дар соли 1945 анҷом ёфт, дар китоби «Сарбози фаромӯшшуда» (1967)  тасвир шудааст. Муаллиф ин китобро бо имзои Гай Зайер навишт.

Ин китоб борҳо нашр шуда, ба забонҳои гуногун, аз ҷумла ба забони русӣ тарҷума шудааст ва далели равшани ҳаёти ҳаррӯзаи артиши Олмон, зиндагӣ ва урфу одатҳои аскарони олмонӣ ба ҳисоб меравад.

Соли 1941 дар Сюрих, дар синни 58-солагӣ, аз бемори захми сӯрохдори меъда, нависанда ва шоири ирландӣ Ҷеймс Ҷойс, намояндаи модернизм даргузашт. Муҳаққиқони осораш романи “Уллис”-и ӯро бузургтарин ро мани садаи бистум хондаанд. Ин китоб, ки сеюмин асари Ҷеймс Ҷойс мебошад, соли 1922 дар Порис мунташир шуд. Ӯ китобҳои худро на ба забони модариаш, балки ба забони англисӣ менавишт.

Соли 1975 нависандаи олмонӣ Дэниел Коулман дар Мюнхен таваллуд шудааст. Вай аз синни 22 солагӣ оғоз ба навиштан кардааст ва тобеъияти Олмону Австрияро доро будааст.  Нахустин романи Коулман бо унвони “Тасаввуроти Брен Ҳелен” дар соли 1998 мунташир мешавад, як сол пас аз он ҳам маҷмўаи достонҳои вай ба номи “Зери офтоб” ба чоп расид.

Соли 1978 шоири Белгия Морис Карем дар синни 78-солагӣ дар Андерлехт даргузашт. Карем яке аз бузургтарин шоирони фаронсазабони асри ХХ аст, муаллифи 60 маҷмӯаи ашъор аст. Дар синни 15-солагӣ ӯ аввалин шеърҳои худро навишт, ки аз дӯсти кӯдакии Берта Детри (Берта Детри) илҳом гирифта буд. Самти асосии эҷодиёти Карем ашъори бачагона буда, маҷмўаи «Афсона барои Каприна»-ро ба занаш Андре Горбон бахшидааст. Соли 1972 дар Порис ӯро «шоҳи шоирон» эълон карданд ва ашъораш ба беш аз 100 забони ҷаҳон тарҷума шудааст.

Таҳияи Сайёра КАРИМОВА